Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 83

આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' હા, ગૌતમ ! એ પ્રમાણે જ છે. ભગવદ્ ! ધાતકીખંડદ્વીપમાં સૂર્ય ઈશાન ખૂણામાં ઊગીને શું અગ્નિ ખૂણામાં અસ્ત થાય છે?, ઇત્યાદિ. ગૌતમ! જંબુદ્વીપ માફક ધાતકીખંડની સર્વ વક્તવ્યતા કહેવી. પણ આલાવો આ રીતે કહેવો - ભગવન ! જ્યારે ધાતકીખંડદ્વીપમાં દક્ષિણાર્ધમાં દિવસ હોય ત્યારે ઉત્તરાર્ધમાં પણ દિવસ હોય અને ત્યારે શું ધાતકીખંડદ્વીપના બંને મેરુની પૂર્વ-પશ્ચિમે રાત્રિ હોય છે ? હા, ગૌતમ ! એ પ્રમાણે જ હોય છે. આ આલાવા વડે કથન કરતા અંતે કહેવું કે - ભગવન્! જ્યારે ધાતકીખંડ દ્વીપના મેરુ પર્વતની પૂર્વે દિવસ હોય, ત્યારે પશ્ચિમે પણ દિવસ હોય, પશ્ચિમે દિવસ હોય ત્યારે ધાતકીખંડ દ્વીપના મેરુ પર્વતની ઉત્તર-દક્ષિણે રાત્રિ હોય છે? હા, ગૌતમ ! યાવત્ હોય છે. એ રીતે આ આલાવા વડે જાણવું યાવત્ ભગવદ્ ! જ્યારે દક્ષિણાર્ધમાં પહેલી અવસર્પિણી હોય ત્યારે ઉત્તરાર્ધમાં પણ પહેલી અવસર્પિણી હોય અને ધાતકીખંડના મેરુની પૂર્વ-પશ્ચિમે હે આયુષ્યમાન્ ! અવસર્પિણી કે ઉત્સર્પિણી ન હોય પરંતુ હે આયુષ્યમાન શ્રમણ ! શું ત્યાં અવસ્થિત કાલ હોય ? હા, ગૌતમ તેમ જ છે. લવણસમુદ્રમાં જેવી વક્તવ્યતા કહી તેવી વક્તવ્યતા કાલોદધિમાં પણ કહેવી. ભગવન્! અત્યંતર પુષ્કરાર્ધદ્વીપમાં સૂર્ય ઈશાનમાં ઊગીને અગ્નિખૂણામાં અસ્ત થાય છે ? ઇત્યાદિ પ્રશ્ન પૂછવા.ગૌતમ ! ધાતકીખંડની વક્તવ્યતા કહી તે મુજબ જ અહીં અત્યંતર પુષ્કરાર્ધદ્વીપની વક્તવ્યતા કહેવી.વિશેષ એ કે- ધાતકીખંડનાં સ્થાને આવ્યંતર પુષ્કરાઈ નામ કહેવું. યાવત્ શું આત્યંતર પુષ્કરાઈ દ્વીપમાં મેરુની પૂર્વપશ્ચિમે અવસર્પિણી-ઉત્સર્પિણી કાળ નથી,પણ સદા અવસ્થિત કાળ હોય છે ? ગૌતમ ! એ જ પ્રમાણે હોય છે. શતક-પ, ઉદ્દેશા-૧નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૫, ઉદ્દેશો-૨ ‘વાયુ સૂત્ર-૨૨૦ રાજગૃહનગરે યાવત્ ગૌતમસ્વામીએ આ પ્રમાણે કહ્યું - ભગવદ્ ! શું ઇષતુ પુરોવાત, પથ્યવાત, મંદવાત, મહાવાત વાયુ વાય છે? હા, ગૌતમ ! તે બધા વાયુ વાય છે. ભગવદ્ ! પૂર્વમાં ઇષતપુરોવાત, પથ્યવાત, મંદવાત, મહાવાત છે ? હા, ગૌતમ ! તેમ છે. એ રીતે પશ્ચિમ, દક્ષિણ, ઉત્તર, ઈશાન, અગ્નિ, નૈઋત્ય, વાયવ્યમાં પણ જાણવું. ભગવન ! જ્યારે પૂર્વમાં ઇષત્પરોવાત આદિ ચારે વાયુ વાય છે, ત્યારે પશ્ચિમમાં પણ તે વાય છે? જેમાં પશ્ચિમમાં ઇષત્પરોવાત આદિ ચારે વાયુ વાય છે તેમ પૂર્વમાં પણ તે વાયુ વાય છે? હા, ગૌતમ ! જ્યારે પૂર્વમાં ઇષત્પરોવાત આદિ ચારે વાયુ વાતા હોય ત્યારે પશ્ચિમમાં પણ ઇષત્પરોવાત આદિ ચારે વાયુ વાય છે અને જ્યારે પશ્ચિમમાં ઇષપુરોવાત આદિ વાયુ વાતા હોય ત્યારે તે વાયુ પૂર્વમાં પણ વાય છે. આ રીતે સર્વ દિશાઓ અને વિદિશાઓમાં પણ આ પ્રમાણે સમજવું. ભગવન્! ઇષત્ પુરોવાતાદિ દ્વીપમાં અને સમુદ્રમાં હોય છે ? હા, ગૌતમ ! હોય છે. ભગવદ્ ! જ્યારે દ્વીપમાંથી ઈષત્ પુરોવાતાદિ વાયુ વાતા હોય ત્યારે શું સમુદ્રમાંથી પણ ઇષત્ પુરોવાતાદિ વાયુ વાતા હોય છે ? અને જ્યારે સમુદ્રમાંથી ઇષતુ પુરોવાતાદિ વાયુ વાતા હોય ત્યારે શું દ્વીપમાંથી પણ ઇષતુ પુરોવાતાદિ વાયુ વાતા હોય છે ? ગૌતમ ! એ વાત શક્ય નથી. ભગવન્એમ શામાટે કહ્યું? ગૌતમ! તે સર્વ વાયુ પરસ્પર વિપરીત છે, તે વાયુઓ અન્યોન્ય સાથે નહીં પણ જુદા સંચરે છે, લવણસમુદ્રની વેળાને અતિક્રમતા નથી. માટે એમ કહ્યું કે તે વાયુઓ પૂર્વોક્ત રીતે વાય છે *ભગવદ્ ! ઇષપુરોવાતાદિ ચારે વાયુ વાય છે ? હા, બધા વાયુ વાય છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 83