Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5 “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ શતક-૫, ઉદ્દેશો-૯ ‘રાજગૃહ' સૂત્ર૨૬૪ તે કાળે, તે સમયે ગૌતમસ્વામીએ ભગવંત મહાવીરને વંદના કરી એમ કહ્યું - આ નગરને ભગવન્! રાજગૃહ કેમ કહે છે ? શું રાજગૃહનગર પૃથ્વી કહેવાય ? શું તે જળ કહેવાય ? શું તે તેલ, વાયુ, વનસ્પતિ રાજગૃહનગર કહેવાય? શું તે પર્વતખંડ, કૂટ વગેરે રાજગૃહ નગર કહેવાય છે ? યાવત્ શું સચિત, અચિત, મિશ્ર દ્રવ્ય રાજગૃહ કહેવાય ? ગૌતમ ! પૃથ્વી પણ રાજગૃહનગર કહેવાય છે યાવત્ સચિત્તાદિ દ્રવ્ય પણ રાજગૃહનગર કહેવાય. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! પૃથ્વી જીવરૂપ છે, અજીવરૂપ છે, માટે તે રાજગૃહનગર કહેવાય. યાવત્ સચિત્તાદિ દ્રવ્યો જીવ પણ છે, અજીવ પણ છે. માટે તે દ્રવ્યો મળીને રાજગૃહનગર કહેવાય છે. સૂત્ર-૨૬૫ ભગવનદિવસે ઉદ્યોત અને રાત્રે અંધકાર હોય ? ગૌતમ ! હા, હોય. એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! દિવસે શુભ પુદ્ગલ, શુભ પુદ્ગલ-પરિણામ હોય, રાત્રે અશુભ પુદ્ગલ અને અશુભ પુદ્ગલ પરિણામ હોય છે. તેથી હે ગૌતમ ! દિવસે પ્રકાશ અને રાત્રે અંધકાર હોય છે. ભગવદ્ નૈરયિકને ઉદ્યોત હોય કે અંધકાર ? ગૌતમ ! તેમને ઉદ્યોત નહીં અંધકાર છે. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! નૈરયિકોને અશુભ પુદ્ગલ, અશુભ પુદ્ગલ પરિણામ હોય છે, તેથી એમ કહ્યું કે હે ગૌતમ ! તેઓને પ્રકાશ નથી પણ અંધકાર છે. ભગવન્! અસુરકુમારોને ઉદ્યોત હોય કે અંધકાર ? ગૌતમ ! તેઓને ઉદ્યોત હોય છે. અંધકાર નથી. ભગવન્! એમ શામાટે કહ્યું ? ગૌતમ ! અસુરકુમારોને શુભ પુદ્ગલ અને શુભ પરિણામ હોય છે, તેથી એમ કહ્યું કે ગૌતમ ! અસુરકુમારોને ઉદ્યોત હોય છે, અંધકાર નથી. એ રીતે યાવત્ સ્વનિતકુમાર સુધી કહેવું. નૈરાયિક જીવોના વિષયમાં કહ્યું તે પ્રમાણે પૃથ્વીકાયથી તેઇન્દ્રિય સુધીના જીવો માટે કહેવું. ભગવદ્ ! ચઉરિન્દ્રિયને ઉદ્યોત હોય કે અંધકાર ? ગૌતમ! બંને હોય. ભગવદ્ ! એમ કેમ કહ્યું ચઉરિન્દ્રિયને ઉદ્યોત અને અંધકાર બંને હોય? ગૌતમ ! ચઉરિન્દ્રિયને શુભાશુભ પુદ્ગલ અને શુભાશુભ પુદ્ગલ પરિણામ હોય છે, તેથી એમ કહ્યું. એ રીતે તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અને મનુષ્યોના સંબંધમાં પણ કહેવું જોઈએ. વાણવ્યંતર, જ્યોતિષ્ઠ, વૈમાનિકો ને અસુરકુમારની જેમ જાણવા. સૂત્ર૨૬૬ ભગવન્! નરક ક્ષેત્રમાં ગયેલા નૈરયિકો એમ જાણે કે આ સમય છે, આવલિકા છે યાવત્ ઉત્સર્પિણી છે કે અવસર્પિણી કાળ છે? ગૌતમ ! ના, તે અર્થ સમર્થ નથી. ભગવદ્ ! એમ કેમ કહ્યું તેમને આવું જ્ઞાન નથી હોતું ? ગૌતમ ! અહીં મનુષ્ય લોકમાં જ સમય આદિનું માન છે, પ્રમાણ છે, તેથી મનુષ્યક્ષેત્રમાં એવું વિશિષ્ટ જ્ઞાન થાય છે કે સમય છે યાવત્ ઉત્સર્પિણી કાળ છે. પણ નૈરયિકોમાં સમયાદિ જણાતા નથી માટે એમ કહ્યું છે. નૈરાયિકોના વિષયમાં કહ્યું તે પ્રમાણે ભવનપતિ, પાંચ સ્થાવર, ત્રણ વિકસેન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક જીવો સુધી જાણવું. ભગવન્! અહીં મનુષ્યલોકમાં સમય યાવત્ ઉત્સર્પિણી એવું પ્રજ્ઞાન છે ? હા, છે. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! અહીં સમયાદિનું માન, પ્રમાણ અને એવું જ્ઞાન છે. તેથી એમ કહ્યું. વ્યંતર, જ્યોતિષ્ક વૈમાનિકને સમય આદિના જ્ઞાનના વિષયમાં નૈરયિકોની માફક જાણવા. સૂત્ર-૨૬૭ તે કાળે, તે સમયે ભગવંત પાર્શ્વના પ્રશિષ્ય, સ્થવિર ભગવંત, જ્યાં શ્રમણ ભગવંત મહાવીર છે, ત્યાં આવે છે, આવીને ભગવંત મહાવીરની થોડી નજીક યથાયોગ્ય સ્થાને રહીને એમ કહ્યું - મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 99
