Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' ભગવદ્ ! જે જીવ મહાકર્મ-મહાક્રિયા-મહાશ્રવ-મહાવેદનાથી યુક્ત હોય છે તે શું સર્વ દિશાઓથી કર્મ પુદ્ગલોનો-બંધ કરે છે ? ચય કરે છે ? ઉપચય કરે છે ? શું નિરંતર કર્મ પુલોનો બંધ, ચય કે ઉપચય કરે છે ? તેનો આત્મા, શું હંમેશા દુરૂપ-દુવર્ણ-દુર્ગધ-દુરસ-દુસ્પર્શપણે, સંપૂર્ણતયા અનિષ્ટપણે, અકાંતપણે, અમનોજ્ઞપણે, અમનામપણે, અનીપ્સિતપણે, અભિધ્યિતપણે, અધોપણે પણ ઉદ્ઘપણે નહીં, દુઃખપણે પણ સુખપણે નહીં એ રીએ કર્મ પુદ્ગલોને વારંવાર પરિણમે છે? હા, ગૌતમ ! તેમ જ છે. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? હે ગૌતમ ! જેમ કોઈ નવું, ઉપયોગમાં ન આવેલું, ધોયેલું, તંતુગત વસ્ત્ર હોય, તે વસ્ત્રને અનુક્રમે વાપરતા તે વસ્ત્ર મલિન થતું જાય છે, બધી દિશાઓમાંથી પુદ્ગલો તેને ચોંટે છે, ચય થાયછે યાવત્ અનિષ્ટરૂપે પરિણમે છે, હે ગૌતમ! તે રીતે જ મહાકર્મ આદિથી યુક્ત જીવના વિષયમાં પૂર્વોક્ત કથન કરેલ છે. ભગવન્! અલ્પાશ્રય-અલ્પકર્મ-અલ્પક્રિય-અલ્પ વેદનાવાળાને જીવના કર્મ પુદ્ગલો શું સર્વ દિશાઓમાંથી ભેદાય-છેદાય-વિધ્વંસ-પરિવિધ્વંસ પામે ? હંમેશા નિરંતર શું તેના કર્મ પુદ્ગલો ભેદાય-છેદાય-વિધ્વંસપરિવિધ્વંસ પામે ? શું હંમેશા તેનો આત્મા(શરીર) સદા સમિત સુરૂપપણે, પ્રશસ્ત જાણવું યાવતુ પ્રશસ્ત ભાવે સુખપણે પણ દુઃખપણે નહીં, વારંવાર પરિણમે ? હા, ગૌતમ ! યાવત્ પરિણમે. ભગવન્! એમ શામાટે કહ્યું? ગૌતમ ! જેમ કોઈ વસ્ત્ર પરસેવા, કાદવ, મેલ અને રજયુક્ત હોય, તે વસ્ત્રને અનુક્રમે સાફ કરતા, શુદ્ધ પાણીથી ધોતા તેના બધા મલીન પુદ્ગલો ભેદાય યાવતુ પરિણામ પામે છે, તે રીતે, અષ્કારમી જીવના કર્મ પુદ્ગલો પણ ક્રમશ: છિન્ન, ભિન્ન અને નાશ પામે છે, યાવતું સુખ રૂપે પરિણામે છે, માટે હે ગૌતમ ! આમ કહ્યું છે. સૂત્ર-૨૮૧ ભગવદ્ ! વસ્ત્રમાં જે પુદ્ગલોનો ઉપચય થાય તે પ્રયોગથી કે સ્વાભાવિક થાય ? ગૌતમ ! બંને રીતે. ભગવદ્ ! જેમ વસ્ત્રને બંને રીતે ઉપચય થાય, તેમ જીવને કર્મનો ઉપચય પ્રયોગથી થાય કે સ્વાભાવિક? ગૌતમ! જીવોને કર્મ પુદ્ગલોનો ઉપચય પ્રયોગ(પુરુષના પ્રયત્નોથી જ થાય, સ્વાભાવિક ન થાય . ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! જીવોને ત્રણ પ્રકારે પ્રયોગ કહ્યા છે - મનપ્રયોગ, વચનપ્રયોગ, કાયપ્રયોગ. આ ત્રણે પ્રયોગથી જીવોને કર્મનો ઉપચય થાય છે, સ્વાભાવિક રીતે ન થાય. આ પ્રમાણે બધા પંચેન્દ્રિયોને ત્રણ પ્રકારે પ્રયોગ કહેવો. પૃથ્વીકાયિકથી વનસ્પતિકાયિક સુધી માત્ર એક કાયપ્રયોગ કહેવો. વિકસેન્દ્રિયને બે પ્રયોગ હોય - વચન અને કાય. આ બે પ્રયોગથી કર્મપુદ્ગલનો ઉપચય કરે છે, સ્વાભાવિક નહીં. તેથી કહ્યું કે હે ગૌતમ ! સર્વે જીવોને કર્મોપચય પ્રયોગથી થાય, સ્વાભાવિક નહીં. એ રીતે જેને જે પ્રયોગ હોય તે યાવતુ વૈમાનિક સુધી કહેવો. સૂત્ર-૨૮૨ ભગવદ્ ! વસ્ત્રને જે પુદ્ગલનો ઉપચય થયો તે શું 1. સાદિ સાંત છે, 2. સાદિ અનંત છે, 3. અનાદિ સાંત છે. કે, 4. અનાદિ અનંત છે? ગૌતમ ! વસ્ત્રમાં જે પુદ્ગલોનો ઉપચય થાય તે સાદિ સાંત છે. અન્ય ત્રણ ભંગ નથી. ભગવન ! જેમ વસ્ત્રનો પુદ્ગલોપચય સાદિ સાંત છે, પણ અન્ય ત્રણ ભંગ નથી, તેમ જીવોનો કર્મોપચય સાદિ સાંત છે, કે યાવત્ અનાદિ અનંત છે ? ગૌતમ ! કેટલાક જીવોનો કર્મોપચય સાદિ સાંત છે. કેટલાકનો અનાદિ-સાંત છે, કેટલાકનો અનાદિ અનંત છે, પણ કોઈ જીવનો કર્મોપચય સાદિ અનંત નથી - ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! ઐર્યાપથિક બંધકનો કર્મોપચય સાદિ સાંત છે. ભવસિદ્ધિક જીવોનો કર્મોપચય અનાદિ સાંત છે, અભવસિદ્ધિક જીવોનો અનાદિ અનંત છે. તેથી હે ગૌતમ ! ઉપર મુજબ કહ્યું છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતીઆગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 103
