________________ આગમસૂત્ર 5 અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ શતક-૧ સૂત્ર-૨૭૨ શતક-૬માં દશ ઉદ્દેશા છે - વેદના, આહાર, મહાશ્રવ, સપ્રદેશ, તમસ્કાય, ભવ્ય, શાલી, પૃથ્વી, કર્મ, અન્યતીર્થિક શતક-૬, ઉદ્દેશો-૧ “વેદના સૂત્ર-૨૭૩ ભગવન ! જે મહાવેદનાવાળો હોય, તે મહાનિર્જરાવાળો હોય, જે મહાનિર્જરાવાળો હોય તે મહાવેદનાવાળો હોય તથા મહાવેદનાવાળા અને અલ્પવેદનાવાળામાં જે પ્રશસ્ત નિર્જરાવાળો છે, તે ઉત્તમ છે? હા, ગૌતમ ! તે એ પ્રમાણે જ જાણવું. ભગવન્! છઠ્ઠી, સાતમી પૃથ્વીમાં નૈરયિકો મહાવેદના યુક્ત છે? હા,ગૌતમ ! તેઓ મહાવેદનાવાલા છે. તેઓ શ્રમણ નિર્ચન્થ કરતા મહાનિર્જરા વાળા છે? ગૌતમ ! તેમ શક્ય નથી. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું ? મહાવેદનાવાળો હોય, મહાનિર્જરાવાળો હોય યાવતુ પ્રશસ્ત નિર્જરાવાળો ઉત્તમ છે? ગૌતમ ! જેમ કે કોઈ બે વસ્ત્રો હોય, એક કર્દમ રાગરક્ત, એક ખંજન રાગરક્ત. ગૌતમ ! આ બે વસ્ત્રોમાં કયું વસ્ત્ર-મુશ્કેલીથી ધોઈ શકાય, મુશ્કેલીથી ડાઘ કાઢી શકાય અને મુશ્કેલીથી ચમક લાવી શકાય તેવું છે ? સરળતાથી ધોઈ શકાય, સરળતાથી ડાઘ કાઢી શકાય અને છે અને, સરળતાથી ચમક લાવી શકાય તેવું છે ? ભગવદ્ ! તેમાં જે વસ્ત્ર કઈમરાગરક્ત છે, તે મુશ્કેલીથી ધોઈ શકાય, મુશ્કેલીથી ડાઘ કાઢી શકાય અને મુશ્કેલીથી ચમક લાવી શકાય તેવું છે. હે ગૌતમ ! એ જ પ્રમાણે નૈરયિકોના પાપકર્મ ગાઢીકૃત, ચીક્કણા કરેલા, શ્લિષ્ટ કરેલા, ખિલીભૂત હોય છે. માટે તેઓ સંપ્રગાઢ પણ વેદના વેદતા મોટી નિર્જરા કે મોટા પર્યવસાનવાળા હોતા નથી. - અથવા - જેમ કોઈ પુરુષ જોરદાર અવાજ સાથે મહાઘોષ કરતો, લગાતાર જોર-જોરથી ચોંટ મારી એરણને કૂટતો પણ તે એરણના સ્થલ પુદ્ગલોનો નાશ કરવા સમર્થ થતો નથી, એ પ્રકારે હે ગૌતમ ! નૈરયિકો પાપકર્મો ગાઢ કરીને યાવતું પ્રગાઢ વેદના ભોગવવા છતાં મહા નિર્જરા કે મહાપર્યવસાનવાળો થતો નથી. ભગવદ્ ! તેમાં જે વસ્ત્રો ખંજનરાગરક્ત છે, તે સરળતાથી ધોઈ શકાય, સરળતાથી ડાઘ કાઢી શકાય અને છે અને, સરળતાથી ચમક લાવી શકાય તેવું છે - હે ગૌતમ ! એ જ પ્રમાણે શ્રમણ નિર્ચન્થોના યથાબાદર કર્મો શિથિલીકૃત, નિષ્ઠીત કર્મો, વિપરિણામિત છે, તેથી શીધ્ર જ વિધ્વસ્ત થાય છે. જેટલી-તેટલી પણ વેદના વેદતા મહાનિર્જરા, મહાપર્યવસાનવાળા થાય છે. જેમ કોઈ પુરુષ ઘાસના સૂકા પૂળાને જવલંત અગ્નિમાં ફેંકે છે તો શું તે ઘાસનો પૂળો ગૌતમ ! જલદીથી બળી જાય? હા, ભગવાન !, બળી જાય. હે ગૌતમ ! એ પ્રમાણે શ્રમણ નિર્ચન્થોના યથાબાદર કર્મો યાવત્ મહાપર્યવસાના વાળા થાય છે. જેમ કોઈ પુરુષ અતિતપ્ત લોઢાના ગોળા ઉપર પાણીનું ટીપું મૂકે યાવતુ તે નાશ પામે, એ રીતે હે ગૌતમ ! શ્રમણ નિર્ચન્થોને યાવતું મહાપર્યવસાન વાળા થાય. તેથી જે મહાવેદનાવાળો તે મહાનિર્જરાવાળો થાય. સૂત્ર-૨૭૪ ભગવન્! કરણ કેટલા પ્રકારે છે? ગૌતમ ! ચાર. તે આ - મનકરણ, વચનકરણ, કાયકરણ, કર્મકરણ. ભગવદ્ ! નૈરયિકોને કેટલા કરણ છે ? ચાર. મનકરણ આદિ ચાર. સર્વે પંચેન્દ્રિયોને ચાર કરણ છે. એકેન્દ્રિયોને બે છે –કાયકરણ અને કર્મકરણ. વિકલેન્દ્રિયોને ત્રણ - વચનકરણ, કાયકરણ, કર્મકરણ, ભગવન્નૈરયિકો કરણથી અશાતા વેદના વેદે કે અકરણથી વેદે ? ગૌતમ ! નૈરયિક કરણથી અશાતા વેદના મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 101
