Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' પ્રમાણે પ્રત્યાખ્યાનના વિષયમાં જાણવું. ભગવન્જીવો પ્રત્યાખ્યાનથી નિર્વર્તિત આયુવાળા છે ? અપ્રત્યાખ્યાન નિર્વર્તિત આયુવાળા છે ? કે પ્રત્યાખ્યાના-પ્રત્યાખ્યાનથી નિર્વર્તિત આયુવાળા છે ? ગૌતમ ! જીવો અને વૈમાનિકો પ્રત્યાખ્યાન નિર્વર્તિત આદિ ત્રણે આયુવાળા છે, બાકી સર્વે જીવો અપ્રત્યાખ્યાન નિર્વર્તિતાયુવાળા છે. 289. અહી એક ગાથા દ્વારા પૂર્વ વર્ણિત ચાર આલાપકોનું કથન કરેલ છે, તે આ ૧.પ્રત્યાખ્યાન. 2. પ્રત્યાખ્યાન આદિને જાણે, 3. પ્રત્યાખ્યાન આદિ કરવા. 4. ત્રણે દ્વારા આયુષ્યની નિવૃત્તિ, સપ્રદેશ ઉદ્દેશામાં આ ચાર દંડકો છે - 290. ભગવદ્ ! આપ કહો છો તે એમ જ છે, એમ જ છે. શતક-૬, ઉદ્દેશા-૪નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૬, ઉદ્દેશો-૫ ‘તમસ્કાય' સૂત્ર-૨૯૧ ભગવદ્ ! આ તમસ્કાય શું છે? શું પૃથ્વી કે પ્રાણી સમસ્કાય કહેવાય ? ગૌતમ ! પૃથ્વી તમસ્કાય ન કહેવાય, પણ પાણી ‘તમસ્કાય' કહેવાય. ભગવન્એમ શામાટે કહ્યું ? ગૌતમ ! કેટલોક પૃથ્વીકાય શુભ છે, તે અમુક ક્ષેત્રને પ્રકાશિત કરે છે, કેટલોક પૃથ્વીકાય એવો છે કે જે ક્ષેત્રના એક ભાગને પ્રકાશિત નથી કરતો, તેથી એમ કહ્યું. ભગવદ્ તમસ્કાયના આદિ અને અંત ક્યાં છે ? ગૌતમ ! જંબુદ્વીપની બહાર તિછ અસંખ્ય દ્વીપ-સમુદ્ર પછી અણવર દ્વીપની બાહ્ય વેદિકાનાં અંતથી અરુણોદય સમુદ્રમાં 42,000 યોજન ગયા પછી જળની ઉપરની સપાટીથી સમાન પ્રદેશ શ્રેણીએ આ તમસ્કાય ઉત્પન્ન થઈ, 1721 યોજન ઊંચો જઈ, ત્યાંથી તિર્થો વિસ્તાર પામતો. સૌધર્માદિ ચાર કલ્પોને આચ્છાદિત કરીને ઊંચે પાંચમાં બ્રહ્મલોક કલ્પ રિષ્ટ વિમાનના પ્રસ્તટ સુધી વ્યાપ્ત થાય છે, ત્યાં જ તે તમસ્કાયનો અંત થાય છે. ભગવન ! તમસ્કાય કેવા આકારે છે ? ગૌતમ ! નીચે કોડીયા આકારે, ઉપર કૂકડાના પાંજરાના આકારે સંસ્થિત છે. ભગવદ્ ! તમસ્કાયનો વિધ્વંભ(વિસ્તાર) અને પરિક્ષેપ(ઘેરાવો) કેટલો છે ? ગૌતમ ! તમસ્કાય બે ભેદે - સંખ્યાત વિસ્તૃત, અસંખ્યાત વિસ્તૃત. તેમાં જે સંખ્યાતવિસ્તૃત છે તે વિસ્તારથી સંખ્યાત હજાર યોજન છે અને, પરિક્ષેપ(ઘેરાવા)થી અસંખ્યાત હજાર યોજન છે. અને અસંખ્યાત હજારવિસ્તૃત છે, તે બંનેથી અસંખ્યાત યોજન છે. ભગવન્! તમસ્કાય કેટલો મોટો છે ? ગૌતમ ! સર્વદ્વીપ-સમદ્રોની મધ્ય-સર્વાત્યંતર જંબૂદ્વીપ નામે દ્વીપ યાવત્ પરિક્ષેપ વડે લાખ યોજન લાંબો-પહોળો કહ્યો છે તેની પરિધિ સાધિક ત્રણ ગણી છે. કોઈ મોટી ઋદ્ધિવાળો યાવત્ મહાનુભાવ દેવ આ ચાલ્યો’ એમ કરીને ત્રણ ચપટી વગાડતા ૨૧-વાર તે સંપૂર્ણ જંબૂદ્વીપને ફરીને શીધ્ર આવે, તે દેવ, તેની ઉત્કૃષ્ટ અને ત્વરાવાળી યાવત્ દેવગતિ વડે જતો જતો યાવત્ એક, બે કે ત્રણ દિન ચાલે, ઉત્કૃષ્ટ છ માસ ચાલે, તો કોઈ સમસ્કાય સુધી પહોંચે અને કોઈ સમસ્કાય સુધી ન પહોંચે, હે ગૌતમ ! તમસ્કાય એટલો મોટો છે. ભગવદ્ ! તમસ્કાયમાં ઘર કે દુકાન છે ? ગૌતમ ! તે અર્થ યોગ્ય નથી. ભગવન્! તમસ્કાયમાં ગામ યાવત્ સંનિવેશ છે ? ગૌતમ ! તે અર્થ યોગ્ય નથી. ભગવન્! તમસ્કાયમાં ઉદાર મેઘ સંસ્વદે, સંમૂ કે સંવર્ષે છે ? હા, ગૌતમ ! હા, તેમ થાય છે. ભગવન્! શું તે વરસાદ વગેરેને શું દેવ કે અસુર કે નાગકુમાર કરે છે ? હા, ગૌતમ ! તેને દેવ પણ કરે, અસુર પણ કરે કે નાગકુમાર પણ કરે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 108
