Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' સપ્રદેશ છે અને અનઈ, અમધ્ય, અપ્રદેશ નથી.? હે આર્ય! જો ક્ષેત્રાદેશથી પણ સર્વે પુદ્ગલો સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ છે, તો શું એકપ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલ પણ સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ છે? હે આર્ય ! જો કાલાદેશથી સર્વે પુદ્ગલો સાર્ધ સમધ્ય, સપ્રદેશ હોય તો શું એક સમય સ્થિતિક પુદ્ગલો પણ સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ છે ? વળી હે આર્ય ! ભાવાદેશથી સર્વે પુદ્ગલો સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ હોય તો, એ રીતે તમારા મતે એક ગુણ કાળા પુદ્ગલ પણ સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ છે ? હવે જો તમારા મતે તેમ ન હોય તો તમે જે કહો છો કે - દ્રવ્યાદેશ વડે બધા પુદ્ગલો સાર્ધ, સમધ્ય, સપ્રદેશ છે. પણ અનર્ધ, અમધ્ય, અપ્રદેશ નથી તેમજ ક્ષેત્રાદેશથી, કાલાદેશથી અને ભાવાદેશથી પણ તેમજ છે, આ પ્રકારનું તમારું કથન મિથ્યા છે. ત્યારે તે નારદપુત્રે, નિર્ચન્થીપુત્રને આમ કહ્યું - દેવાનુપ્રિય! અમે આ અર્થને જાણતા કે સમજતા નથી. હે દેવાનુપ્રિય ! જો તમે તે અર્થને કહેતા ગ્લાનિ ન પામતા હો તો, હું આપની પાસે તે અર્થને સાંભળવા, અવધારવા અને જાણવા ઇચ્છું છું. ત્યારે નિર્ચન્થીપુત્ર અણગારે નારદપુત્ર અણગારને આમ કહ્યું - હે આર્ય ! મારા મતે દ્રવ્યાદેશથી સર્વે પુદ્ગલો સપ્રદેશ પણ છે અને અપ્રદેશ પણ છે, તેઓ અનંત છે. ક્ષેત્રાદેશથી પણ એમ જ છે, કાલાદેશથી પણ એમ જ છે, ભાવાદેશથી પણ એમ જ છે. જે પુદ્ગલ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અપ્રદેશ છે, તે ક્ષેત્ર અપેક્ષાએ નિયમા અપ્રદેશ છે. તે પુદ્ગલ કાળની અપેક્ષાએ કદાચિત્ સપ્રદેશ-કદાચિત્ અપ્રદેશ છે, ભાવથી પણ કોઈ સંપ્રદેશ હોય અને કોઈ અપ્રદેશ હોય છે. જે પુદ્ગલ ક્ષેત્ર અપેક્ષાએ અપ્રદેશ છે, તે દ્રવ્ય અપેક્ષાથી કદાચિત્ સપ્રદેશ અને કદાચિત્ અપ્રદેશ છે. કાળા અને ભાવ અપેક્ષાએ પણ આ પ્રમાણે ભજના જાણવી. એ રીતે કાળ, ભાવ જાણવા. જે પુદ્ગલ દ્રવ્યથી સપ્રદેશ છે, તે ક્ષેત્રથી કદાચ સપ્રદેશ, કદાચ અપ્રદેશ હોય. એ રીતે કાળ અને ભાવથી પણ જાણવું. જે પુદ્ગલ ક્ષેત્રથી સપ્રદેશ છે, તે દ્રવ્યથી નિયમા સપ્રદેશ છે. પરંતુ કાળથી અને ભાવથી ભજના. જેમ દ્રવ્યથી સંપ્રદેશી પુદ્ગલમાં કહ્યું. તેમજ કાળથી અને ભાવની અપેક્ષાએ પણ જાણવું. ભગવન્! દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ અપેક્ષાથી સપ્રદેશ અને અપ્રદેશમાં પુદ્ગલોમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે? હે નારદપુત્ર ! સર્વથી થોડા અપ્રદેશ પુદ્ગલો ભાવાદેશથી છે, તેનાથી કાલાદેશથી અપ્રદેશો અસંખ્યગુણ છે. તેનાથી દ્રવ્યાદેશથી અપ્રદેશો અસંખ્યગુણ છે, તેનાથી ક્ષેત્રાદેશથી અપ્રદેશો અસંખ્યગુણ છે. તેનાથી દ્રવ્યાદેશથી સપ્રદેશો વિશેષાધિક છે, તેનાથી કાલાદેશથી સપ્રદેશો વિશેષાધિક છે, તેનાથી ભાવાદેશથી સપ્રદેશો વિશેષાધિક છે. ત્યારપછી તે નારદપુત્ર અણગાર, નિર્ચન્થીપુત્ર મુનિને વાંદી, નમી, પોતે કહેલ અર્થને માટે વિનયપૂર્વક સારી રીતે વારંવાર ખમાવીને, સંયમ અને તપથી આત્માને ભાવતા વિચરે છે. સૂત્ર-૨૬૩ ભગવન્! એમ કહી, ગૌતમસ્વામીએ યાવત્ એમ કહ્યું - ભગવન્! જીવો વધે છે, ઘટે છે કે અવસ્થિત રહે છે? ગૌતમ ! જીવો વધતા કે ઘટતા નથી, પણ અવસ્થિત રહે છે. ભગવન્નૈરયિકો વધે છે, ઘટે છે કે અવસ્થિત રહે છે ? ગૌતમ ! નૈરયિકો વધે છે, ઘટે છે અને અવસ્થિત પણ રહે છે. નૈરયિકની માફક વૈમાનિક સુધી જાણવું. સિદ્ધો વિશે પ્રશ્ન. ગૌતમ ! સિદ્ધો વધે કે અવસ્થિત પણ રહે છે. પરંતુ ઘટતા નથી. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતીઆગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 97
