Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 89

આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' ગૌતમ ! વૈમાનિક દેવો બે ભેદે છે - માયી મિથ્યાદષ્ટિ રૂપે ઉત્પન્ન, અમાયી સમ્યગ્દષ્ટિ રૂપે ઉત્પન્ન. તેમાં જે માયી મિથ્યાદૃષ્ટિ રૂપે ઉત્પન્ન છે તે ન જાણે, ન જુએ. તેમાં જે અનાયી સમ્યગ્દષ્ટિ રૂપે ઉત્પન્ન છે તે જાણે, જુએ. ભગવદ્ ! અમારી સમ્યગ્દષ્ટિ રૂપે ઉત્પન્ન ન જાણે,-જુએ, એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! અમાયિ સમ્યગદષ્ટિ બે પ્રકારે - અનંતરોપપન્નક અને પરંપરોપપન્નક. તેમાં અનંતરોપપન્નક ન જાણે, ન જુએ. પરંતુ જે પરંપરોપપન્નક છે, તેમાંથી કોઈ જાણે-જુએ અને કોઈ જાણતા-દેખતા નથી. ભગવદ્ ! પરંપરોપપન્નક યાવતુ જાણે, એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! પરંપરોપપન્નક બે પ્રકારે - પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. તેમાં પર્યાપ્તા જાણે. અપર્યાપ્ત ન જાણે. ભગવન્! એમ શામાટે કહ્યું કે- યાવત્ કોઈ પર્યાપ્ત દેવ જાણતા-દેખાતા નથી. ગૌતમ ! પર્યાપ્ત દેવના બે પ્રકાર- ઉપયોગ યુક્ત અને ઉપયોગ રહિત. તેમાં જે ઉપયોગરહિત છે, તે ન જાણે-ન દેખે. ઉપયોગયુક્તવૈમાનિક દેવ જ કેવળીના પ્રકૃષ્ટ મન અને વચનને જાણે અને દેખે. ગૌતમ! તેથી એમ કહ્યું કે કેટલાક વૈમાનિક જાણે-દેખે અને કેટલાક વૈમાનિક ન જાણે-ન દેખે. સૂત્ર-૨૩૬ ભગવન્! અનુત્તરોપપાતિક દેવો ત્યાં ઉત્પન્ન થઈને કેવલિ સાથે આલાપ-સંલાપ કરી શકે? હા, કરી શકે. ભગવન્!એમ કેમ કહ્યું કે અનુત્તરોપપાતિક દેવો કેવલિ સાથે આલાપ-સંલાપ કરી શકે ? ગૌતમ ! અનુત્તરોપપાતિક દેવો ત્યાં રહીને અર્થ, હેતુ, પ્રશ્ન, વ્યાકરણ કે કારણને પૂછે છે, ત્યારે અહીં રહેલા કેવલિ, તે અર્થ યાવત્ કારણનો ઉત્તર આપે છે, તેથી પૂર્વવત્ કહ્યું છે. ભગવન્! જ્યારે અહીં રહેલ કેવલિ અર્થ યાવત્ ઉત્તર આપે, ત્યારે અનુત્તરોપપાતિક દેવો ત્યાં રહીને જાણે, જુએ ? હા, ગૌતમ ! તે દેવો ત્યાં રહીને જાણે અને જુએ. ભગવન્!એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! તે દેવોને અનંત મનોદ્રવ્યવર્ગણા લબ્ધ, પ્રાપ્ત, અભિસન્મુખ હોય છે. તેથી જ્યારે અહીં રહેલ કેવલિ જે કહે તેને યાવતુ તેઓ જાણે અને જુએ. સૂત્ર-૨૩૭ | ભગવદ્ ! અનુત્તરોપપાતિક દેવ ઉદીર્ણમોહી છે, ઉપશાંતમોહી છે કે ક્ષીણમોહી છે ? ગૌતમ ! તે ઉદીર્ણ મોહવાળા નથી, ક્ષીણ મોહવાળા નથી, પણ ઉપશાંત મોહવાળા છે. સૂત્ર—૨૩૮ ભગવન્! કેવલી ભગવંત આદાન(ઇન્દ્રિયો) વડે જાણે, જુએ ? ગૌતમ ! એ અર્થ સમર્થ નથી. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું કે કેવલી ઇન્દ્રિયો વડે ન જાણે, ન જુએ ? ગૌતમ ! કેવલિ પૂર્વદિશામાં પરિમિતને પણ જાણે અને અપરિમિતને પણ જાણે છે. એ પ્રમાણે દક્ષિણ, પશ્ચિમ, ઉત્તર, ઉર્ધ્વ, અધોદિશામાં પરિમિતને પણ જાણે અને અપરિમિતને પણ જાણે છે. એ પ્રમાણે સર્વ પદાર્થોને, સર્વ ક્ષેત્રને, સર્વ કાળને અને સર્વ ભાવને પણ જાણે અને જુએ. આ રીતે કેવલીનું જ્ઞાન અને દર્શના આવરણરહિત અને અનંત છે. ગૌતમ ! તેથી એમ કહ્યું કે કેવળી ઇન્દ્રિયોથી ન જાણે, ન જુએ. સૂત્ર-૨૩૯ ભગવદ્ ! કેવલિ, આ સમયમાં જે આકાશપ્રદેશમાં હાથ, પગ, બાહુ, ઉરુને અવગાહીને રહે, તે પછીના. ભવિષ્યકાળના-સમયમાં હાથને યાવત્ અવગાહીને રહેવા સમર્થ છે? ગૌતમ ! તે અર્થ સમર્થ નથી. હે ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! કેવલિ સશરીરી હોવાથી સવીર્ય અને સયોગી છે. જીવદ્રવ્ય હોવાથી તેના ઉપકરણ-હાથ વગેરે અંગોપાંગ ચલસ્વભાવી હોય છે, તે ઉપકરણ ચલ હોવાથી કેવલિ આ સમયમાં જે આકાશપ્રદેશ ઉપર પોતાના હાથ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 89