________________
રેને કૃષ્ણભિજાતિમાં, ભિક્ષુઆદિ કર્મવાદી લોકોને નીલાભિજાતિમાં, એક વસ્ત્ર રાખનાર નિગ્રંથને લેહિતાભિજતિમાં, વેતવસ્ત્રનું પરિધાપન કરનારા અને અચલેક આજીવિક શ્રાવકોને હરિદ્રાભિજાતિમાં, આજીવિક સાધુઓને શુકલાભિજાતિમાં અને નંદ વચ્છ, કિસ સંકિચ્ચ અને મકઅલિ ગોશાલક જેવા આવિક સંપ્રદાયના મુખ્ય મુખ્ય આચામેંને પરમ શુકલાભિજાતિમાં ગોશાલકે સમાવિષ્ટ કર્યા છે. આ ઉપરથી જોઈ શકાશેમકે ગોશાલક કૃત જાતિભેદ ગુણ-કર્મ ઉપર પ્રતિષ્ઠાપિત છે.
હવે ગોશાલકની દૃષ્ટિનું જિનાગમચિત્રણ જોઈએ. એ તો સ્પષ્ટજ છે કે ગોશાલકના વાનું જેવું કાળું નિરૂપણ બૌદ્ધસાહિત્યમાં આપણને જોવા મળે છે તેવું કાળું નિરૂપણ જૈન સાહિત્યમાં નથી મળતું. એમ છતાં એટલું તો સ્વીકાર્યોજ છૂટકે છે કે જિનાગમાનુસાર પણ તે ધણેજ અધમ પ્રકારને હતો. એમાં પણ એની હેવાનીયત અને નાદાનીયત પ્રસંગ મળે ત્યાં નિઃસંદેહ રીતે નિર્દિષ્ટ કરવામાં આવી છે. ભગવાન મહાવીર સાથે ગોશાલક છ વર્ષ રહ્યો હતો. ભગવાને દીક્ષા લીધી તેને બીજે વર્ષે ચાતુર્માસમાં તે ગોશાળામાં ભેટી ગયે હતો. ભગવાને તેને પોતાના શિષ્ય તરીકે સ્વીકાર્યો કે નહિ સ્વીકાર્યો છે પણ તે તેમના અંતેવાસી તરીકે તેમની સાથે છ વર્ષ પર્યત રહ્યો હતે. એકદા મહાવીર સાથે ગોશાલક એક ગામડેથી બીજે ગામડે જઈ રહ્યો હતે.. વચ્ચે તલનો એક છોડ આવ્યું. તે વખતે મહાવીરને તેણે પૂછ્યું કે આ તલના છોડના તલ મરીને ક્યાં ઉપજશે? ભગવાને જવાબ આપે. કે હે ગોશાલક ! એ તલ મરીને એમાંજ ઉપજશે. ભગવાનના આ કથનને જૂઠું પાડવા તેણે પાછળ રહી, છોડને ઉખેડી ફેંકી દીધો અને ચાલવામાં પાછો મહાવીર સાથે થઈ ગયો. બરાબર આ ક્ષણેજ આકાશમાં વાદળું ચડી આવ્યું, ગજર્યું, અને ઝરમર ઝરમર વરસાદ વર્ષો જેથી કરી એ ઉખેડી ને ફેંકી દીધેલ છોડ. જમીનમાં ચેટી ગયે અને વધવા લાગ્યો. આ બનાવ બન્યા પછી કેટલાક સમયના અંતરે તેઓ બને તે જ રસ્તે થઈને જઈ રહ્યા હતા. ગશાલકે
