________________
જે કમને કર્તા નથી જ તે આ વિશ્વ જે નારક, પશુ માનવું, અને દેવરૂપે પ્રવર્તી રહ્યું છે તે શા આધારે આમ ચાલે છે એમ શું વાચકે પ્રશ્ન નહિ કરે ?
હકીકત એ છે કે કુંદકુંદાચાર્ય પોતાની ઇચ્છાનુસાર સર્વ વસ્તુની વ્યાખ્યા કરે છે. કુંદકુંદાચાર્ય વળી કર્મને કર્તા જીવ નથી એટલું જ નહિ પરંતુ જ્ઞાનીને કામે લાગતા નથી એમ કહેવાને પણ તૈયાર છે. તેઓ આગલ કહે છે કે જ્ઞાનીને દ્રવ્ય આસવને અભાવ હોય છે. વાંચે –
पुढवीपिंडसमाणा पुव्वणिबदा हु पच्चया तस्स । कम्मसरीरेण हु ते बद्धा सव्वे पि णाणिस्स ॥
(૧૩) અર્થ –તે જ્ઞાની જનેને પૂર્વ બધેિલા જે કર્મો છે જે પૃથ્વીના પિંડ સમાન છે તે સર્વ કામણ શરીરથી બંધાયા છે નહિ કે જીવે પોતે બાંધ્યા છે.
વિવરણ-કુંદકુંદાચાર્ય પોતે કે જેમાં જ્ઞાની હવાને દાવો કરી રહ્યા છે તેમને મન જીવે કર્મો બાંધ્યા નથી પરંતુ કાશ્મણ શરીરે બાંધ્યા છે. એટલે તેમના અભિપ્રાયે જ્ઞાની સદા જ્ઞાનભાવમાં જ વર્તે છે એટલે કે નિરાસ્ત્રવ ભાવમાં ને જ્ઞાયક દશામાં વર્તે છે. તેમના હિસાબે રાગ, દ્વેષ, અને મોહ જ્ઞાની જનેને હોતા નથી. એ અભિપ્રાયે આગળ વધીને તેઓ કહે છે – रागो दोसो मोहो य आसवा णस्थि सम्मदिहिस्स । तम्हा आसवमावेण विणा हेदु ण पच्चया होति ॥ (१७७)
અર્થ –રાગ, દ્વેષ, અને મેહરૂપી આ સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને હોતા નથી. તેને લઈ આમ્રવના ભાવ વિના કર્મના કારણે હેતુઓ) પણ નથી. કુંદકુંદાચાર્યને અહિં કહેવાને આશય એ છે કે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને રાગ, દ્વેષ, અને મોહાદિ થતા નથી. જે રાગ, દ્વેષ, અને મેહ થતા ન હોય તો કર્મને આવવાને રસ્તો જ ક્યાં રહ્યો ૨ અર્થાત્ કર્મ આવવાને તેમને રસ્તે નથી.
