________________
દશા-પ્રાપ્ત કરી શકાતી નથી. ચોથાથી બારમા છવસ્થાનક સુધી જીવને ઉપર ચડવાને સાધક દશાના પગથીયાં છે. એ પગથીયાં ઉપર ક્રમવાર આવવાને ક્રમે, ક્રમે અજ્ઞાન, કષાય, અને વિષયની પૂલ અને સૂક્ષ્મ પ્રકૃતિઓને ક્ષયપશમ જે જોઈએ. પશમ થવા માટે એ કમિક જીવસ્થાનકે ઉપકારક છે. અશુદ્ધ નય આવ્યા વિના રાગ, દ્વેષનો વિનાશ થાય તેવું તેરમું છવસ્થાનક આવે શી રીતે ? રાગ, દ્વેષ ન કરો પરંતુ તેમ થવામાં જે ક્રમવાર છવસ્થાનક જોઈએ તે વિષે કાં વાત થાય છે? ચારિત્ર્યાવરણ પ્રકૃતિને અને તેને મદદ કરનાર અવ્રત, પ્રમાદને ત્યાગ કરવા છતે પ્રથમ પ્રયત્ન કરવું જોઈએ. અર્થાત, મુકિત મેળવવામાં સંપૂર્ણ અવ્રત, પ્રમાદ, અને કષાય છેડતાં છોડતાં રાગ, દ્વેષ છૂટે છે. પરંતુ જીવ જ્યાંસુધી અવ્રત અને પ્રસાદના કારણે છોડે નહિ અને કહે કે રાગ, દ્વેષ ન કરે તો તે કાર્ય બનશે ખરું? વીતરાગ દશને તે આવી યુતિવાલી વાત કરી નથી. એટલે હિંસા, અસત્ય વગેરે સેવતાં છતાં હું નથી સેવ અથવા એ પરભાવ છે એમ જાણું રાગ, દ્વેષ નથી કરતો એવું આ જૈન દર્શન કહેતું નથી.
જૈન દર્શન તે કહે છે કે જે જે કરે છે તે છવ કરે છે, અને ભગવે છે તે પણ છવજ ભગવે છે. અથવા કર્મો કર્તા અને ભોક્તા એકલે છવ છે, નહિ કે કર્મ. ” સમયસાર” કહે છે કે જીવ, જીવના પર્યાયને કત્તાં છે અને કર્મ, કર્મના પર્યાયને કર્તા છે એક બીજા એક બીજાના કર્તા હોઈ શકે નહિ. જૈન દર્શન કહે છે કે ધર્મા સ્તિકાયાદિ ષટ દ્રવ્ય છે તેમાં બધામાં એક માત્ર છવ કર્તા અને ક્રિયાકારક છે અર્થાત જીવજ કમને કારક છે. જે જીવ નથી તે કમને ક્ય કેણે? જીવ નથી તે રાગ, દ્વેષને ઉત્પાદક કેણુ? જીવ નથી તે આ સંસાર જે ચતુતિરૂપ છે તેમાં પરિભ્રમણ કોણ કરે છે? જીવ નથી તે પુણ્ય, પાપ અથવા શુભ, અશુભ પ્રવૃત્તિ કેણ કરે છે. વાચકેએ સમજવું જોઈએ કે “ સમયસાર “ પુસ્તક કહે છે તે જે
