________________
વિવરણ-વચકેને હવે બરાબર વિદિત થયું હશે કે સાંખ્યા દર્શનાનુસાર પ્રકૃતિ બધું કરે છે તે વાત પણ શ્રી. કુંદકુંદાચાર્યને મંજૂર નથી. ઉપરાંત, વીતરાગદર્શન મુજબ અગર કોઈ અન્ય દર્શન મુજબ જીવનું કર્તુત્વ પણ તેમને ઈષ્ટ નથી. એટલે તેમણે ત્રીજ માર્ગ શોધી કાઢયે. તેમણે કહ્યું કે આત્મા અસંખ્યાત પ્રદેશ છે; નિત્ય છે; અને તેથી તે કાંઈ પણ ન્યૂન કે અધિક કરવા શકિતશાળી નથી. પરંતુ અહિંયા એમણે આ જીવ કરે છે કે કર્મ એ બેમાંથી કાંઈ કહ્યું નથી. આવી રીતે તેમણે પિતાને માટે છટકબારી શોધી કાઢી છે.
સારાંશ નવ તત્ત્વની વિચારણાને ઠે શ્રો. કુંદકુંદાચાર્ય પોતાને અભિ પ્રાય મત વડે સ્થાપે છે, કુંદકુંદાચાર્ય ગમે ત્યારે થયા હેય, એમના તરફ લેની અભિરુચિ ગમે તે પ્રમાણમાં હોય પરંતુ એટલું તે ચોક્કસ છે કે તેમના વિચારેને આગમ સાથે જરા પણ મેળ નથી. અર્થાત જિનાગમ પ્રણીત ત્યાગ અને સંયમધર્મ સાથે તેમના વક્ત વ્યની જરા જેટલી પણ સંગતિ નથી. સ્ત્રી વેદથી પુરુષ શરીર ઉપર મોહ થાય છે અને પુરુષ વેદવી સ્ત્રી ઉપર એને આચાર્ય પરંપરા, કર્ણ પ્રતિ કહી આગમની અવહિલના કરે છે આ જગતમાં કોઈ અબ્રહ્મચારી નથી એવી ઘેષણ કરનાર માટે કે અભિપ્રાય બાંધે એ વાંચકેજ સ્વયં વિચારી લે.
આજે વીતરાગભાષિત આગમો વાંચી, સાંભળી ઘણા ત્યાગી બને છે. વખતના વહેણ સાથે તેઓ શિથિલાચારી બને છે. એમાં “સમયસાર” જેવા પુસ્તકો તેમના હાથમાં આવે છે. તેમના વિચારનું તેમાં સર્મથન થતું મળી રહે છે. તેઓ તેથી થનગની ઉઠે છે અને આ “સમયસાર” પુસ્તક એક અજોડ પુસ્તક છે એમ સાબીત કરવા તથા પ્રચાર કરવા મંડી પડે છે. આ પંચમ આર. છે. એમાં મનુષ્ય સહજે જ બહુલકમ હોય છે; ચારિત્રાવરણ મોહ
