________________
ક ૧૮ વિ8 હેવ અ ' કારણે ચ વિ નાણાઇ ૫ વંધોઉં યજમ્મુર્ય બિન્નર વ l *
(“સમયસાર, ગાથા ૩૨૦) અર્થ –દષ્ટિ (નેટ) જેમ પદાર્થોથી ભિન્ન અથવા અક રક અને અવેદકહેવા છતાં બધા પદાર્થોને દેખે છે તેમ જ્ઞાન પણ આકાર અને અવેદક હોવા છતાં બંધ, મેક્ષ, કર્મોદય, અને નિજ રાને જાણે છે. મતલબ કે આંખ સર્વ વસ્તુને દેખે છે પરંતુ વસ્તુથી ભિન્ન છે તેમ જ્ઞાન જાણવા છતાં કર્તા નથી તેમજ ભોકતા. પણ નથી.
વિવરણ –હકીકત એમ છે કે “સમયસાર ” જ્ઞાનની અને શાનીની વકીલાત કરે છે. પરંતુ અહિંયા એક શંકા એ ઉભી થાય. છે કે એ જ્ઞાન અને એ જ્ઞાની કયાં છે ? એવા જ્ઞાની તેરમા કે ચૌદમા છવસ્થાનકમાં સમજવા કે તેનાથી નીચા જીવસ્થાનકમાં સમજવાશે
જ્ઞાનની અંદર શ્રતજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાનનો પણ સમાવેશ થાય છે એ વાત કુંદકુંદાચાર્યની ધમાન બહાર રહી ગયેલ છે. જ્ઞાનાવરણીય, દશનાવરણીય અને અંતરાયાદિ કર્મોને સર્વથા ક્ષય થયા પછી કેવળજ્ઞાન ઉદ્દભવે છે. માટે કેવળ જ્ઞાન કે કેવળજ્ઞાની વિષે તો શંકાને સ્થાન જ નથી. પરંતુ શ્રુતજ્ઞાન ધરાવનાર શ્રતજ્ઞાની દશમા જીવસ્થાનક સુધીમાં હેય ત્યાંસુધી કર્મ કરતા નથી અને ભાગવતા પણ નથી એમ કોણ કહી શકશે? શ્રુતજ્ઞાની સમ્યગ્દશામાં હેય પરંતુ કર્મબંધ એમને પડતું નથી એ વાત કોણે કહી છે? તેરમા અને ચૌદમા છવસ્થાનકમાં ગયેલા છ કર્મોને ન દે એ વાત તો જાણે કે ઠીક છે પરંતુ શ્રુતજ્ઞાની તે ક્ષણે ક્ષણે કમને વેદે છે જે કે મિદષ્ટિની અને એમની વેદનામાં ભેદ જરૂર છે એટલે કે પ્રથમનાની વેદના તીવ્ર હેય છે જ્યારે બીજાની શિથિલ હોય છે. કુંદકુંદાચાર્ય એમ માનતા હેય તેમ લાગે છે કે મિથ્યાદષ્ટિને લેપ થશે એટલે સંસાર અલ્પ
