________________
૧૦૮ અંગે ભણે તો શું અન્ય દીક્ષિત ન થવું અને અગીયાર અંગને અભ્યાસ ન કરવો શું? વ્રત, સમિતિ, ગુદ્ધિ, શીલ, અને તપ ઈત્યાદિ ભવ્ય છે જે સ્વીકારે તે મોક્ષ જાય કે નહિ? જેઓ મુક્તિ પામ્યા તેઓ શું સમિતિ, ગુપ્તિ, સંયમ, અને તપ વિના પામ્યા? એકલા સમ્યજ્ઞાનથી તેઓ શું મુક્તિ પદને પામ્યા? મોક્ષ જવામાં ચારિત્ર્યને અને તપની આવશ્યક્તા થોડી પણ નથી શું ? અને મોક્ષ નથી એ સુવિદિત છે. પરંતુ ભળે તો ત્રતાદિના પાલનથી જ મોક્ષે ગયા છે એ વાત હકારાત્મક કરતાં નકારાત્મક સ્વરૂપમાં તેમણે શા માટે કહી ? એ૯૫ વિચાર પછી પણ એ સમજાશે કે કુંદકુંદાચાર્યને વ્રત, નિયમ, ચારિત્ર્ય, તપ ઇત્યાદિ પ્રત્યે રૂચિજ નથી. અન્યથા તેમને આવી વિપરીત પ્રરૂપણાનું કોઈ પ્રયોજનજ નથી. અનેક ભવ્ય છે મેક્ષની શ્રદ્ધા કરતાં, અગિયાર અંગ ભગુતા અને સમિતિ, ગુપ્તનું પાલન કરતાં જ મેક્ષે ગયા છે, પરંતુ તેમને હેતુ ચારિત્ર્ય પાલનમાં રસ ઘરાવનારને અનિરૂત્સાહી બનાવવાનું છે આ તેમને એક પ્રકારને પ્રપંચજ છે. મોહ અને અજ્ઞાનના અંધકારમાં સબડતાં માણસને આ પ્રરૂપણ સચિકર નિવડે છે અને તેઓજ કુંદકુંદાચાર્યની જાળમાં ફસાય છે. ઘણુ ઘણા દિગંબરીય વિદ્ધ ને કુંદકુંદાચાર્યના “સમયસાર” ગત આ વિચારેને સહર્ષ વધારી રહ્યા છે ત્યારે સુર પં, નાથુરામજી આ “સમયસાર” વ્યકત વિચારોને વીતરાગના વિચારોથી ભિન્ન છે એમ સહેતુક જાહેર કરી રહ્યા છે અને એમાં જરા જેટલે પણ વિશ્વ સ નહિ મુવાની ઘોષણા પણ કરી રહ્યા છે.
“સમયસાર” માં તે આચાર્ય જણાવે છે કે રાગ-દ્વેષથી -પરિણત આત્મા કર્મને બાંધે છે –
रायम्हि य दोसम्हि य कायकम्मेसु चेव जे भावा। तेहिं दु परिणमंतो रायाई बंधदे चेदा ॥
(૨૮૨)
