________________
ચોથું પ્રકરણ • કેટલીક જેન એતિહાસિક વૃષ્ટિએ વર્તમાન કાળે, જૈન સમાજમાં અનેક પુસ્તક અને કૃતિઓ વિદ્યમાન છે. પરંતુ સૂત્ર સિવાય, જે કાંઈ ગ્રંથ છે જેવા કે નિયુંતિઓ, ભાળે, ચૂર્ષિઓ અને એવા અચાન્ય ગ્રંથો, તેમના કર્તા સંબંધે, તેમના લેખન સમયના વિષયમાં ગવેષક તરેહ તરેહની શે. ચલાવી રહ્યા છે પરંતુ કાંઈ પણ નિર્ણયાત્મક અન્વેષણ જેટલાં જોઈએ તેટલાં તત્સંબંધે કરી શક્યા નથી. વેતાંબર અને દિગમ્બરે પોતપોતાના આચાર્યો તરફનું પક્ષપાતયુક્ત મમત્વ પ્રસંગોપાત વ્યક્ત કરી રહ્યા હોય છે પરંતુ એ તો મમત્વયુક્ત અનવેષણ કહેવાય. એ કાંઈ નિષ્પક્ષ આવિષ્કારનું સ્થાન ન લઈ શકે. પિતાના આચાર્યોને પ્રાચીન સિદ્ધ કરવાની ચેષ્ટા બન્નેમાં દેખાય છે. પરંતુ એ ચેષ્ટામાં સત્ય પક્ષને પ્રાયઃ ભાગ દેવા હોય છે.
(૧) આગમ ઉપર જે નિયુક્તિઓ છે તે ભદ્રબ હુકક છે. એમ વેતાંબરો સામાન્યતયા કહે છે. એ ભદ્રબાહુ શ્રીમાન વર્ધમાન, પછી પાંચમી કે છઠ્ઠી પેઢીએ આવે છે તે છે એમ આત્મારામજી (વિજયાનંદસૂરી) કહે છે. અમુક વિદ્વાને આ મંતવ્યને સ્વીકારઃ કરતા નથી અને કહે છે કે નિયુકિતકાર ભદ્રબાહુ વરાહમિહિરના ભાઈ જે ભદ્રબાહુ થઈ ગયા તે છે અને તેમને કાર્યકાળ ચોથી કે પાંચમી શતાબ્દીને છે.
(૨) સિદ્ધસેન દિવાકરની પણ સમય વિષયક અનિશ્ચિતતાને અંત આવ્યો નથી. તેમની મનાતી કૃતિ, “ કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર” ની
૧. જેનતજ્વાદર્શ.”
૨. જુઓ સતીશચન્દ્ર વિદ્યાભૂષણ અને ગોપાળદાસ જીવાભાઈની નધિ.
