________________
S૯
સમરાઈકહા" આદિ અનેક ગ્રંથો લખ્યા છે. તેમના સમય વિષે હર્માત યાકેબી અને અન્ય સંશોધકે વચ્ચે મતભેદ હતા. પરંતુ આચાર્ય જિનવિજયના લેખે એ મતભેદ સદંતર ટાળે છે અને હરિભદ્રસરને સમય નિયત કર્યો છે. જે હર્માત યાકોબી જેવાએ પણ એમને અભિપ્રાય મંજૂર રાખે છે. કહેવાનો આશય એમ છે કે આમ એમના સમય સંબંધે પણ અનેક મતો પ્રચલિત હતા.
(૪) પંચાસ્તિકાય,” “પ્રવચનસાર,” “નિયમસાર” “સમયસાર.વગેરે પ્રાથના કર્તા કુંદકુંદાચાર્ય દિગંબર સંપ્રદાયમાં અને “તત્વાર્થસૂત્ર”ના કર્તા ઉમાસ્વાતિ (ઉમાસ્વામી પણ કૅટલાક કહે છે) વેતાંબર સંપ્રદાયમાં પ્રસિદ્ધ છે. તે બન્નેના સાચા સમય સંબંધે અનેક મત-મતાંતરે ચાલી રહ્યા છે. સંશોધકો ફાવે ત્યાં તેમને મુકે છે. સત્ય શું છે તે નિશ્ચયાત્મક રીતે કઈ કહી શકાયું નથી. કુંદકુંદાચાર્ય દિગંબર હતા એ સંબંધે હવે મતભેદને અવકાશ રહ્યો નથી. "ઉમાસ્વાતિના દિગંબરપણા કે Aવેતાંબરપણે વિષે વિવાદ ચાલુ છે, “સમયસાર”ના પ્રકાશને આચાર્ય કુંદકુંદને વિક્રમના ૪૯ વર્ષમાં મુક્યા છે. સતીશચંદ્ર વિદ્યાભૂષણ પછીના સમયમાં અર્થાત વિક્રમની કેટલીક શતાબ્દિ પછી મુકે છે. ષખંડાગર્મ' ની પ્રસ્તાવનામાં છે. હિરાલાલ જૈન તેમના સમયના સંબંધમાં અનેક અભિપ્રાયો ટકે છે અને વિક્રમની બીજી શતાબ્દિથી માંડી છઠ્ઠી શતાબ્દિ સુધીના ગાળામાં મુકે છે. આટલું મોટો સમય ગાળે શું બતાવે છે? કેટલાક અન્વેષકે એમને સમર્થ વિદ્વાન માને છે જ્યારે કેટલાકને
૧. “સમરાદચ્ચકહા”, હર્માન યાકોબી સંપાદિત, પ્રસ્તાવના.
૨. આચાર્ય જિનવિજયજીને “હરિભદ્રસૂરિકા સમય નિર્ણ શીર્ષક લેખ.
૩. જુઓ સોનગઢથી પ્રકાશિત “સમયક્ષાર.” * ૪. “ષખંડાગમ”, પ્રસ્તાવના.
