________________
અભિપ્રાયે તેઓ ખાસ ગણતરીમાં આવી શકે તેવા વિદ્વાન નો તા.7 એમને સમય વિષે ઘણે મતભેદ પ્રવર્તે છે અને કોઈ સ્થિર અનુમાન હજુ દોરી શક્યા નથી. ઉમાસ્વાતિને ભવેતાંબરો ઉમા. સ્વાતિ કહે છે અને દિગંબરે ઉમાસ્વામી અને ઉમાસ્વાતિ બને કહે છે શ્વેતાંબર તેમને પોતાના સ પ્રદાયના અને દિગંબરો તેમને પિતાના સંપ્રદાયના માને છે. બન્ને બાજુએ ઘણા પુરાવાઓ છે. કારણ કે એમના “તત્વાર્થસૂત્ર” ઉપર વેતાંબરેએ તથા દિગંબરોએ–બનેએ-ટીકાઓ લખી છે. પં. સુખલાલજીએ “તત્વાર્થસૂત્ર” ઉપરના પિતાના વિવેચનમાં તેમને પરિચય આપ્યો હોવાની સાથે સાથે તેમને શ્વેતાંબર દલના, અને નહિ કે દિગંબર દલના, પુરવાર કર્યા છે. “તત્વાર્થસૂત્ર”નો પાછળ ગ્રંથકારની પ્રશસ્તિ છે જેમાં પિતાના માતા-પિતા, ગોત્ર દીક્ષાગુરુ, અને શિક્ષા ગુરુ, ઈત્યાદિ, ઇત્યાદિ બાબતે વિષે ગ્રંથકારે સ્પષ્ટ ખુલાસો કર્યો છે પરંતુ પુસ્તક નિર્માણ સમય વિષે ગ્રંથકારે તદ્દન મૌન સેવ્યું છે. દિગંબરે એમને કુંદકુંદાનયજ તરીકે ગણાવે છે પરંતુ કુંદકુંદાચાર્ય તે દક્ષિણમાં થયેલા છે અને ઉમાસ્વાતિ બિહારમાં થયેલા છે એ દલીલને આધારે પં. સુખલાલજી દિગંબરની એ માન્યતાને વજૂદ વિનાની સિદ્ધ કરે છે. ૪
ઉમાસ્વાતિનું “તત્ત્વાર્થ” ઉભયમાન્ય છે અને બને એમને પિતાના સંપ્રદાયના માને છે. પ્રો. હિરાલાલ જૈન એમના સંબંધમાં અલિખિત નધિ આપે છે –૫
૧. પંડિત નાથુરામ પ્રેમીને પત્ર.
૨. ઓ “અનેકાંત” માસિકમાં જુગલ કિશોર મુખ્તારના અને “જૈનહિતૈષીમાં નાથુરામ પ્રેમીના લખાણે.
૩. “તત્વાર્થ સૂત્ર” ૫. સુખલાલજી સંપાદિત, પ્રસ્તાવના. ૪. એજન. ૫. “ષટ્રખંડાગમ” બીજું પુસ્તક, પ્રસ્તાવના
