________________
તે પણ એ અંતિમ નિર્ણય તરીકે સ્વીકારવાની ભૂમિકાએ પહેચી શકતો નથી. આ આગમિક “ખંડાગમ”ને સમય વિક્રમીય તૃતીય શતાબ્દિને નિશ્ચિત છે. તે પછી કુંદકુંદાચાર્યને વિ. સ. ઓગણપચાસને સમય સ્વીકાર્ય કેવી રીતે થઈ શકે છે. હીરાલાલ જેને અને અન્ય વિવેચકેનું એમ માનવું અને કહેવું છે કે “ખંડાગમ” ઉપર આચાર્ય કુંદકુંદે જરૂર કાંઈક લખ્યું હતું પરંતુ તે પ્રાપ્ય નથી. અને એમણે કાંઈ ન લખ્યું હોય એ શું શક્ય છે? અર્થાત આચાર્ય કુંદકુંદ વિ. સં. ઓગણપચાસ પછી અને તેમાંય પણ ઘણું મેડા. થયા હોય એજ ઘડ વધારે બંધબેસતી લાગે છે. મુનિ કલ્યાણ વિજય. એમને જીવનકાળ વિક્રમીય પાંચમી કે છઠ્ઠી શતાબ્દિને માને છે. અન્ય વિદ્વાને પણ લગભગ આવાજ અભિપ્રાયના છે. ગમે તેમ હો. પણ એમને સમય હજુ પણ વિચારાધીન છે. “કસાય પાહુડ”ની. પ્રરતાવનામાં નિમ્નકત કાષ્ઠક આપેલ છે – ૧ કુંદકુંદાચાર્ય
૫૧૫–૫૧૯ ૨ અહિબત્યાચાર્ય ૫૨૦-૫૬૫ ૩ માઘનંદાચાર્ય ૫૬૬-૫૯૩ ૪ ધરસેનાચાર્ય
૫૯૪-૬૧૪ ૫ પુષ્પદંતાચાર્ય ૬૧૫-૬૩૩ ૬ ભૂતબલ્યાચાર્ય ૬૩૪-૬૬૩ ૭ લેહાચાર્ય
૬૬૪-૬૮૭ પરંતુ આ વર્ષે વીર નિર્વાણના છે કે વિક્રમ સંવતના કે શક સંવતના તે વિષે અનેક તર્ક, વિતર્કો તે સ્થળે કરવામાં આવ્યા છે.
આ બધા વિવેચન ઉપરથી વાંચકોને એ સ્પષ્ટ થયું હશે કે ભદ્રબાહુ, સિદ્ધસેન દિવાકર, યાકિની મહત્તા સૂનુ હરિભ, વાચક ઉમારવાતિ અને કુંદકુંદના સમય વિષે ઓછેવત્તે અંશે અનિશ્ચિતતાનું વાતાવરણ પ્રવર્તે છે. ૧. “વીર સંવત અને કાલગણના.” ૨. પૃષ્ઠ. ૬૦.
તે
