________________
હેત. “ભગવતી આરાધના” કે “મૂલારાધનામાં શિવાયે વસ્ત્રનો નિષેધ નિર્દિષ્ટ કર્યો છે બરાબર તેમજ પુષ્પદ અને ભૂતબલિએ “પખંડગમ”માં સ્ત્રી ઉપરને જીવસ્થાનકે જતી નથી તેને તથા કેવલીભુક્તિને નિષેધ નિર્દિષ્ટ કર્યો જ હતો પરંતુ સ્ત્રી મ ટે ઉપરના જીવરથાનકે જતાં, ઉપશમ અને પક-બને માર્ગો–બતાવ્યા છે. સ્ત્રી વેદ નીચે ઉતરે છે એ વાત કરી છે અને સ્ત્રી વેદ ક્ષેપક ભાવમાં જાય છે તે વાત પણ કરી છે.
હકીકત આમ હોવા છતાં દિગ્યાસીઓ આટલે બધે વિરોધ શા કારણે બતાવી રહ્યા છે તે સમજમાં ઉતરતું નથી. મનુષ્ય જીવનમાં અસૂયા અને વેરવૃત્તિ સ્વાભાવિક રીતે જ જડાયેલા છે એનું આ પ્રતીક નહિ તે બીજું શું ? મનુષ્યની અભિનિવેશયુક્ત પ્રકૃતિનું આ દષ્ટાંત છે. સાચી વાત હોય પરંતુ એને મેળ પોતાની અભિરુચિ સાથે ન થતું હોય તે તે સાચી વાતને પણ મનુષ્ય ફગાવી દે છે; તેમજ દેષયુક્ત બાબત હોય પરંતુ પિતાને રુચિકર હોય તો મનુષ્ય એને અપનાવી લે છે. મનુષ્યસ્વભાવની આ વિલક્ષણતા છે અને એને જ પૂરાવો આપણને અહિં મળી રહે છે.
સ્ત્રી, પુરુષ, અને નપુંસક–એ ત્રણેય વેદ નવ વસ્થાનક સુધી હોય છે. પછી વેદ ગમે તે હોય છતાં ક્ષય કે ઉપશમ થાય છે. ઉપશમાં થાય તે જીવ પતિત થાય છે અને ક્ષય થાય તે જીવ ઉપરને સ્થાનકે જાય છે-જીવ પછી ગમે તે વેદમાં હેય-અને આખરે એને મેલ થાય છે. વ્યવહાર તથા કલ્યાણ પૂરતો પુરુષ જેટલો જ સમાન અધિકાર સ્ત્રીને પણ છે. આધ્યાત્મિક વિકાસમાં પછી સ્ત્રીત્વ આડે આવી શકતું નથી. - પુરુષત્વ રૂપે જે શક્તિ કે તત્ત્વ પુરુષમાં પ્રકટીભૂત થઈ રહ્યું છે તેજ સ્ત્રીત્વ રૂપે સ્ત્રીમાં પણ વિલસતું હોય છે. તરતમ ભાવે એ તત્ત્વમાં વૃદ્ધિ, હસ ભલે દેખાય. બીજી વાત પણ સંભવિત છે કે
