________________
૩૮
":
આવે છે ત્યારે ત્યારે તેના મનમાં વધારેલ પ્રશ્નના ઉદ્દેલ રજી કરી દેવાને બદલે ક્રમ આનદ ! શું થયું? કેમ થયુ' ? ' એવા પ્રશ્ન, ઉલટું, ગૌતમ બુદ્ધ પુછે છે. ગૌતમ બુદ્ ાનંદ પુછે તે પહેલાં કાંઈજ કહી શકતા નથી. બૌદ્ધ ધર્માંનાયકથી તદ્દન વિરૂદ્ધ જ વાત જૈન ધમનાયકના સબંધેની એટલે કે શ્રી મહાવીર ભગવાનના સબંધેની છે. ગૌતમ ગણધર ભગવાન મહાવીરને કાંઇ પ્રશ્ન પૂછે તે પહેલાં જ તે પ્રશ્ન જ્ઞાનદષ્ટિથી જોઇ તેને સચોટ ઉત્તર ભગવાન મહાવીર આપે છે. એ ઉપરાંત સ્વતીથિકા કે અન્યતીથિકા જ્યારે જ્યારે ભગવાન મહાવીર પાસે શંકા સમાધાન માટે આવે છે ત્યારે ત્યારે તેમની શંકાઓના નિવારણા ભગવાન તે કઇ ખેલે તે પહેલાં જ કરી નાખે છે.. નાતપુત્રનું આ અલૌકિક જ્ઞાન, તેના જરા જેટલા અંશમાં પણુ, ગૌતમ યુદ્ધમાં દુગ્ગાચર થતું નથી.
ગૌતમ બુદ્ધ પોતે વિશિષ્ટ જ્ઞાન ધરાવે છે એમ માનતા હશે. પરંતુ જગતના જીવેાના પ્રકાર, કર્માનુસાર તેમની ગતિ–માગતિ વગેરેના • સબંધમાં તેમણે જ કહ્યું નથી ત્યારે સાતપુત્ર મહાવીરૂ, વા સમા, રથૂલ, પર્યાપ્ત—અપર્યાપ્ત પણે ચાર ગતિ અને ચાવીશ કડકમાં કર્માનુસાર પરિભ્રમણુ કરે છે; નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવપણે જન્મ-મરણુ કરી ગત્યાગતિ કરે છે; તેઓ ત્યાં મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી શક્તા નથી; સિદ્ધિ ગતિ પાંચમી છે જ્યાં જે ાય છે તેને ફરી અવતરવા પણું રહેતું નથી; આ જીવા તે તે ગતિમાં કેવું સુખ અને દુ:ખ ભોગવે છે; તે તે ગતિમાં જીવેશને કેવું શરીર, કેટલું આયુષ્ય, કેવી લેશ્યા અને કેવી ષ્ટિ મળે છે...વગેરે વગેરે ખાખતા વિષે ઝીણામાં ઝીણી માહિતી આપી છે જેમાંની અલ્પાંશ પણ બૌદ્ધ સાહિત્યમાં મળતી નથી. મૂળ વાત એમ છે કે ગૌતમ બુદ્ધને અતીદ્રિય જ્ઞાન નહિ હોય એમ લાગે છે. પ્રત્યક્ષ જે છે તેની વાત ગૌતમ બુદ્ધ કરે છે. નિથ જ્ઞાતપુત્રને વિચારે આ વિશ્વ ધણુ` વિશાળ છે. ભલે આપણા ચમ ચક્ષુનેં! પહોંચી ન શકે પરંતુ અસંખ્ય યાજન
