________________
૭િ૨
બન્નેમાં વર્ણિત વિષય, છેડે તફાવત બાદ કરીએ તે, એક સરખો છે. એ ઉપરથી એમ અનુમાન છે કે તે બે પૈકીનું એક સૂત્ર કદાચ નષ્ટ થયું હોય. પ્રકીર્ણકાની રચના ક્યારે થઈ હશે તે કહેવાના કાઈ ઐતિહાસિક સાધને ઉપલબ્ધ નથી. નિશીય સુત્ર આચારાંગ સૂત્રની ચૂલિકા અથવા એક ભાગ હેવાને કારણે આચારાંગ સત્ર જેટલું જ પ્રાચીન ગણવામાં હરકત નથી. દશાશ્રુતસ્કંધ,બહત્કલ્પ અને વ્યવહારને વીરનિર્વાણ સંવત એક છે અને સિતેરમાં થઈ ગયેલ મનાતા ભદ્રબાહુ પ્રથમે પ્રત્યાખ્યાન પૂર્વમાંથી ઉદ્ધત કરી બનાવ્યા છે. આત્મપ્રવાદ, કર્મપ્રવાદ અને સત્યપ્રવીદ નામના પૂર્વોમાંથી ઉદ્ધત કરી શય્યભવાચા દશ વૈકાલિક રચ્યું હતું. એ દશેય અધ્યયન ઉપર જે ચૂલિકાઓ છે તે ગમે ત્યારે રાણી હેય. તે મૂળ સાથે નથી એ તે ચોકકસ છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના છત્રીશ અધ્યયને હાલ ઉપલબ્ધ છે તેના સંબંધમાં વિવિધ કત્વની કલ્પના કરવામાં આવે છે અને તે વિક્રમ પૂર્વ બીજી કે ત્રીજી શતાબ્દિમાં રચાયા હોય એવી સંભાવનાને આગળ ધરવામાં આવે છે. આવશ્યક સૂત્રની ગણના અંગ બાહ્ય માં કરવામાં આવેલ છે તે ઉપરથી કદાચ એમ મનાય કે એ ગણધર કૃત ન હોય. પરંતુ દરેક યતિએ પ્રાતઃકાળે અને સંધ્યાકાળે એ અવશ્ય કરવાનું હોય છે એ હકીકત ઉપરથી નિષ્પન્ન થતી એની આવશ્યક્તા એનું નિર્માણ અંગ સૂત્રની સાથેસાથ જ થયું હોય એમ માનવા પ્રેરે છે.
પિંડનિર્યુક્તિમાં અને દશવૈકાલિકમાં આવતી હકીકતના સામ્ય ઉપરથી એમ લાગે છે કે એ દશવૈકાલિક પછી કઈ પણ કાળે રાણી હોવી જોઈએ. કોઈને મતે એ ભદ્રબાહુકક ગણાય છે. તે પણ એના અનુસંધાનમાં એ નોંધવું આવશ્યક છે કે આ ભદ્રબાહુ તે ભબાહુ પ્રથમ નહિ પરંતુ ભદ્રબાહુ બીજા સમજવા જેને જીવન કાળ વિકીય પાંચમી કે છઠ્ઠી શતાબ્દિને સંશોધકોએ સ્થિર કર્યો છે. નંદિસૂત્ર
૧. સરખા–“રામરાશિ પ્રવાસન અંજલિ રૂ!
