________________
“જન્મ થાય છે. વિચારભિન્નતાની જંજીરમાં જનતા જકડાએલી હતી આચાર અને વ્યવહારના વૈષમ્ય સમસ્ત વાયુમંડળને કલુષિત કરી દીધું હતું. વિચારમાં અમુક, વાણીમાં બીજું તો વળી વતનમાં કાંઈક ત્રીજું જ . આવા પ્રકારની પરિસ્થિતિ પ્રવર્તતી હતી. આ સમયને ઇતિહાસ સાક્ષી પૂરે છે કે આ આ વખતના માણસે તદ્દન હૃદય વિહોણું બની ગયા હતા. તેઓ બિલકુલ મોહગ્રસ્ત અવસ્થામાં હતા, પૈસા કમાવા, એ માટે ગમે તેવું પાપાચરણ કરવું પડે તે પણ કરવું, આત્મ રક્ષા માટે અને નિજી - સુખ માટે ગમે તેટલાને ભોગ લેવા પડે તે પણ હરકત નહિ,
પરલોકને અસ્વીકાર, આત્મતત્ત્વમાં અવિશ્વાસ, વિતંડા, કલહ અને - , યુદ્ધ અને ખુનામરકી, દાવપ્રપંચ અને કપટ –ટૂંકામાં સર્વત્ર સર્વ પ્રકારે ભૌતિકવાદ સામ્રાજય સ્થાપ્યું હતું. પરલેકતા અને આત્માના અસ્તિત્વમાં નહિ માનનાર આ સમયની આખી માનવ જાત અહિક અયશારામમાં રચી પચી રહેતી. સદાચરણ, નીતિ, ધર્મ ઇત્યાદિને અભેરાઈએ ચડાવી દીધા હતા. સ્વછંદ અને સ્વેચ્છાચારે વર્તાવેલા આ કાળા અને કારમાં કેરમાંથી જનતાને મુક્ત કરવા મહાવીર આગળ આવ્યા અને ભાન ભૂલેલ માનને આવા તાત્પર્યનું ઉદબોધન કર્યું “લેકે ! તમારે વ્યવહાર અયથાર્થ છે. તમારે વૈરવિહાર તમને અવનતિની ઉંડી ખીણમાં લઈ જશે. જેમ તમને સુખ ઈષ્ટ છે અને દુ;ખ અનિચ્છનીય છે તેમ સૌને પણ એમજ છે એમ ભલી ભાંતિ સમજે વગેરે વગેરે. લેઢાની કડાઈને સુંદર દાખલો આપી મહાવીરે આ પરમ સત્યને આબાદ રીતે ઠસાવ્યું. તેમણે કહ્યું “ લોઢાની કડાઈમાં અગ્નિ ભરી, હે લે કે ! એને સ્પર્શવાનું અને તમારા પિતાના ખોળામાં મુકવાનું તમને કઈ કહેશે તે તપે તેમ કરશે ? મને ખાત્રી છે કે તમે તેમ નહિ જ કરો. કારણકે અગ્નિથી ભરેલી
ઢાની કડાઈને અડકવામાં દુખ અને યાતના રહેલા છે એ તમે સારી રીતે જાણે છે–સમ ને છો. દુખથી દૂર ભાગવાની ઈચ્છા
