________________
14
તે એટલી હદ સુધી વધી ગ્યા કે એની જાણકાર કેાઈ વ્યક્તિ રહીજ નિહ. પરિણામ એ આવ્યુ કે વીર નિર્વાણાત્ એક હજાર વર્ષના ગાંળામાં તમામ પૂર્વાંનું જ્ઞાન નષ્ટ થઇ ગયું. દિગંબર માન્યતા મુજબ વીર નિર્વાણુાત્ સેા અને ત્ર્યાશી વર્ષોંની અંદર પૂર્વે અભાવ થઈ ચૂક્યા હતા.
માથુરી વાચના
આય સ્કલિના સમયમાં બાર વર્ષો દુકાળ પડયા. દુકાળ પછી મથુરામાં શ્રમણુસધ એકત્રિત થયા. વિશાળ જ્ઞાન અને અનુયાગતા ધારક પુરુષા કાઈ રહ્યા ના’તા. એક અનુયોગના ધારક પૈકી માત્ર આય કલિાચાય એકજ હતા. તેમની અધ્યક્ષતામાં શ્રમણાનો પરિષદ્ મળી અને જે કાલિક શ્રુતજ્ઞાન સ્મૃતિમાં રહ્યું હતું તેની સંકલના કરી. આ કંઠસ્થ જ્ઞાન પારસ્પરિક વિનિમય પછી વ્યવસ્થિત થઈ ગયું. આય સ્કલિના કાળ શ્રી. કલ્યાણ વિજયજીને મતે આસા સત્તાવીશો 5 આસા ચાલીશના છે. શ્રુતજ્ઞાનની આ વાચનાને દિલી વાચના કહેવાય છે.
વાલણી વાચના
મથુરામાં આ સ્ક્રીલના સભાપતિત્વમાં જ્યારે વાચના થઈ ત્યારે વલભીમાં પણ એક વાચના નાગાર્જુનની અધ્યક્ષતામાં થઈ હતી. જુદી જુદી વ્યક્તિના કંઠમાં સચવાયલું શ્રુતજ્ઞાન બહાર આાવ્યુ અને અવ્યવસ્થિત જ્ઞાને આકાર ધારણ કર્યાં જો કે લિપિબદ્ધ અવસ્થા હજી પણ શ્રુતજ્ઞાનને પ્રાપ્ત થઇ ન હતી. બન્ને વાચનામાં પાડભેદ રહ્યા. એ સ્વભાવિક છે કે પાઠભેડા રહેજ. આય સ્કદિલ અને આય નાગાર્જુન વાચનામા પછી મળ્યા નથી; એમ લાગે છે. મુખોપમુખ વાચના થઇ એટલે અહિં તહ' ભેદ જરૂર દેખાય છે. આ ઘટનાને આશરે દોઢસા વર્ષો થયા હશે એ ખાદ દૈહિઁગણિના પ્રમુખસ્થાને વળી પાછા મેાટા શ્રમણુસંધ એકઠા મળ્યેા. આ સમયે અંગ, ઉપાંગ, મૂળ, ઈંદ, પ્રકીર્ણાંક વગેરે વગેરે શ્રુતજ્ઞાનના અંશો
