________________
૨૩) ગતમણનું નિઝન્ય મંડળમાં સ્થાન
ગુરથ્થાનને શોભાવનાર વર્ગને પ્રાચીન કાળમાં શ્રમણ, યતિ,. ભિક્ષુ, અનંગાર, તપસ્વી, પરિવ્રાજક અને સાધુ કહી સંબોધવામાં આવતો હતે. અર્થાત્ ગુરુસ્થાનના સૂચક ઉપર્યુકત શબ્દો સામાન્ય, પણે કોઈપણ સંપ્રદાય માટે વપરાતા હતા. પરંતુ જ્યારે એમાં અમુક ખાસ સંપ્રદાયનો નિર્દેશ કરવાનું જરૂરી જણાતું ત્યારે એ શબ્દ આગળ તે તે સંપ્રદાયને શબ્દ મુકવામાં આવતું. દા. ત. જૈન સાધુ, બૌદ્ધ સાધુ, ઇત્યાદિ ઇત્યાદિ. જૈન સાધુઓને માટે નિગ્રંથ, શ્રમણ શબ્દ પણ ખાસ તેર પર વાપરવામાં આવતા. શ્રી. વર્ધમાનને બૌદ્ધ સાહિત્યમાં નિગંઠ નાયપુટ કહેવામાં આવેલ છે. ગૌતમ બુદ્ધ પરિવ્રાજક બન્યા બાદ, પિતાના સાધના કાળ દરમ્યાન, ઘણા અને ભિન્નભિન્ન શ્રમણના સંપર્કમાં આવ્યા હતા; ઘણુઓ સાથે વિચાર વિનિમય કર્યો હત; અને સાથે તેમણે તત્વચર્ચા પણ કરી હતી. તેઓ પાર્થાપત્યયીઓના ખાસ સમાગમમાં આવ્યા હોય એમ લાગે છે. ભગવાનને અંતેવાસી બની ગોશાલકે જેમ એમની પાસેથી અમુક વિચારેની પ્રેરણું મેળવી હતી તેમ ગૌતમ બુદ્ધ પણ પાર્ધાપત્યયીઓ પાસેથી કાંઈક પ્રેરણું મેળવી હોય એ અસંભવિત લાગતું નથી. સ્વતંત્ર આજીવિક સાહિત્ય અત્યારે ઉપલબ્ધ નથી; તો પણ એ તે વિના જોખમ કહી શકાય તેમ છે કે ગોશાલકે જિન, અહંત, તીર્થકર, વગેરે વગેરે ઉપનામો જૈન ધર્મમાંથી ખસકાવ્યા હતા. તેવી જ રીતે જિન, અહંત, તથાગતાદિ બુદ્ધદેવના ઉપનામે પણ ગૌતમ બુદ્ધ જૈનધર્મમાંથી જ તફડાવ્યા હોય એમ જણાય છે. જેને સાહિત્યપ્રયુક્ત શ્રી. વર્ધમાન સંબંધક ઉપનામે પૈકીના અમુક
૧. “મનિઝમ નિકાય.” ૨. “જૈનસંસ્કૃતિ સંશોધન મંડળ, પત્રિકા", નં. ૧૫. ૩. “ભગવતી.” .
.
