________________
કેવા વિચારના હતા તે પણ ભાપૂર્વક કહી શફાતું નથી. આ ને. ગ્રંશે ઉપરથી એમ વિદિત થાય છે કે ગૌતમબુદ્ધ અનેક વ્યક્તિઓ, પાસે ગયા હતા અને અનેક વ્યક્તિઓ તેમની પાસે પણ આવી હતી. પારસ્પરિક વિચાર વિનિમય પણ થર્યો હૌં. છેવા કાર્યો કરવાથી જીવે નરકગતિને પામે છે? સ્વર્ગ અને નરકનું શું સ્વરૂપ છે? સ્વર્ગ અને નરક કયાં આવે છે ? તથા છ શા સારૂ ત્યાં જાય છે? વગેરે વગેરે બાબતને અસંદિગ્ધ ખુલાસે તેઓ જરા પણ કરી શકયા નથી. જગતમાં પૃથ્વી, જલ, અગ્નિ, વાયુ, અને વનસ્પતિ છે પરંતુ તેમાં જીવ છે કે નહિ એ બાબતનું કઈ જ સ્પષ્ટીકરણું તેમણે કર્યું નથી.
ગાતમબુદ્ધનો મસાધારણ કહેવાય છે કે ગૌતમ બુદ્ધ ઘણા દયાળુ અને કરુણા પર હતા. તેમણે જીવહિંસા વિદ્ધ મેરી એશ ઉઠાવી હતી. તે વખતના સમાજમાં વૈદિક આજ્ઞાનુસાર યજ્ઞયાગાદિમાં અજ, ગે, અને અત્યાદિના હેમા થતા હતા. હિંસા વિરુદ્ધના આવા પ્રકારના ઉપદેશથી ચાયાગાદિ કૃત જીવહિંસાનું પ્રમાણ ઘણું જ ઘટી ગયું હતું. તે વખતે માણસે માંસાહાર કરતા. ગૌતમબુદ્ધ અને તેમના શ્રમણને જનતા ભજન માટે નેતરતી; અને તેઓ જતા પણ ખરા. ભજનમાં આપવામાં આવતા, માંસને તેઓ સ્વીકાર કરતા. કહેવાય. છે “ સ્કૂલ અને અતિ પુરુ ઘેટે મારી તેમની પાસે લાવી, તેલમાં તળી, મીઠું-પીપર, ભભરાવી તૈયાર કરી આપતા તે તે, માંસને બૌદ્ધ. શ્રમણે ખૂબ ઠાંસીને ખાતા અને કહેતા કે એથી અમને કાંઈ પાપ લાગતું નથી.” અત્યારે પણ તિબ્બત, બ્રાહ્મદેશાદિ સ્થળોએ જેઓ અહિંસક બૌદ્ધો હોવાને દાન કરે છે તેઓ - બજારમાંથી માંસ વેચાતું લોવી વાપરે છે અને કહે છે કે એ બકરૂં
૧. “દીપનિકાય” પ્રકરણ સેળયું તથા “મહાપરિભાસત્ત.”
