________________
પ્રમાણે તે પસીએ ધર્મ પ્રાપ્તિ પછી ત્યાગાદિ આચર્યા, રાજ્ય તરફ
દાસિન્ય, સેવ્યું, સ્ત્રી તરફની આસકિત છાંડી. વિષને સમભાવે જીરવ્યું અને આખરે ક્ષમા, અને તિતીક્ષા પાળી. જેના ફલસ્વરૂપે એને મેક્ષ પ્રાપ્ત થઈ.
. વસ્તુસ્થિતિ એ છે કે એક જ બાબત બન્નેમાં છે કે ભિન્ન પણ સુકૃત અને દુષ્કતના ફળની “દીઘનિકાય” ગત બાબત સ્વીકારવામાં આવે તે પણ “રાયપણુ”વણિત હકીકત જેટલી એ સંબદ્ધ, ઔચિત્યયુક્ત, અને પ્રત્યકારી લાગતી નથી. ૫.યાસી રાજ ઘણી જ અધાર્મિક અને પાપાચારી હતી અને પરલોકમાં એ માનતે નોક કુમારકશ્યપના ઉપદેશથી એનામાં જે આવકારદાયક પરિવર્તન થયું તેનું ઉચિત આલેખન “દીઘનિકાય'માં જોવા મળતું નથી. સુકૃત અને દુષ્કતના ફળની વાત કરી છે પરંતુ સ્વર્ગ અને નરકને સમગ્ર ખ્યાલ આપવામાં એ પુસ્તક સદંતર નિષ્ફળ નિવડયું છે. હિંસાનું ફળ દુઃખ છે અને પરંપરાએ નરક પણ છે એમ જિનાગ સ્થળે સ્થળે અસંધિપણે કહે છે જ્યારે પરલેકની વિચારણાના સંબંધમાં ગૌતમબુદ્ધ અત્યંત સંશયાત્મક રહે છે. આ ઉપરથી એમ સ્પષ્ટ લાગે છે કે “દીઘનિકા” “રાયપણ” માંથી આ હકીકત ઉપાડી હેય.
આવી જ એક બીજી બાબતનું બન્ને સાહિત્ય વચ્ચેનું સાદસ્થ વિચારણીય છે. “જબૂદી પ્રાપ્તિ” નામના જિનાગમ પ્રમાણે ભરત રાજા જ્યારે દેશ સાધવા નિકળે છે ત્યારે તેને ચક્ર, રત્નાદિ ચૌદ રત્નની પ્રાપ્તિ આયુધ શાળામાં થાય છે. આવી જ હકીકત બૌદ્ધ સાહિત્ય ગ્રંથ “દીપનિકાય”માં પણ આવે છે. આ ગ્રંથ પ્રમાણે કુશાવતી નામની રાજધાનીમાં મહાસુદર્શને નામને રાજા રાજ્ય કરતે હતે. તે નગરીની આસપાસ સાત કિલા હતા. આવા સાત કિલ્લા કેઈ નગરીની આસપાસ ૧. “જપ પ્રા”િ ૨. “દી નિકાય.”
