________________
(૧૨ છે. બુદ્ધોષના કથનાનુસાર તે કદિ ઠંડુ પાણી પીતે નહિ; માત્ર ગરમ જલ જ અંગીકાર કરો. તેના અનુયાયીઓ તપસ્વીનું જીવન જીવતાં. આ પકુધ ઉચ્ચાયનના વાદને શાશ્વતવાદ કે અનૈક્યવાદ કહ્યો છે. એને નિશે “સૂત્રકૃતાંગ” માં પણ મળે છે. ' છે . (૪) અજિત કેસબિલિ
આ અજિત કેસકંબલિ પિતાના સિધ્ધાંત કે વાદ કે મત પૂરતે નાસ્તિક ચાર્વાક કે કાયતિકને મળત-જૂલ છે. ભૂતકાલ તરફ નજર કરતાં જણાશે કે આવા વિચાર મનુષ્યમાં સર્વકાળે વિદ્યમાન હતા, હેય છે અને હશે. પરલકનો પૂરા મનુષ્ય માગે છે કારણ કે એવી તેની સહજ વૃત્તિ જ હોય છે પરંતુ એ પૂરા કેણું પૂરે પાડી શકશે ? માણસ એથી નાસ્તિક બને છે અને સ્વાભાવિક રીતે જ એ ઇન્દ્રિય સુખ તરફ ઢળે છે. વિષય ભોગવવાની અભિલાષા કે પ્રાણુ નથી સેવ .આ વાદની ઉત્પત્તિનું મનુષ્ય સ્વભાવિનું ઉપર્યુકત વલણ જ મુખ્યતયા કારણ છે. ચાર્વાક વાદ કે મત ભૂતવાદ છે. એને ભૌતિકવાદ પણ લેકો કહે છે. આ જગત પાંચ મહાભૂતને ખેલ છે. એ સિવાય એ બીજું કાંઈ નથી. અર્થશાસ્ત્રનો કર્તા કૌટિલ્ય એને લૉકાયતિક કહે છે અને એક સ્વતંત્ર દાર્શનિક તરીકે એને સ્વીકાર કરે છે.
અજિત કહેતે હતું કે દાન, હેમ, યજ્ઞ, તપ, જપ કરવાને અર્થ નથી. કારણકે જે કાંઈ કરીએ તેનું ફલ તે હેવું જ જોઈએ. પરંતુ વસ્તુ જ નથી ત્યાં ફલની વાત જ શી ? લેકે કહે છે કે આ લોક છે, પરક છે, નારકે છે અને દેવે છે. પરંતુ એ લેકને ઉપદેશ આપનારા શ્રમણ, બ્રાહ્મણ, સર્વ કે તીર્થકરે જ સત્યપથ ગામી તે તે મિથ્યા છે. જીવ નામનું દ્રવ્ય જે પરલેકમાં મૃત્યુ
૧. “સૂત્રકૃતાંગ.”
