________________
૪૩
૪૨
પ્રકરણ : ૩ જિનેશ્વર પરમાત્માના વચનો તથા ધર્મ પ્રત્યે અહોભાવ વર્તે અને ધીમે ધીમે તેનો આધ્યાત્મિક વિકાસ થતાં તે જીવ હવે અંતરશુદ્ધિ માટે શ્રાવકના અણુવ્રત અને શિક્ષાવ્રત રૂપ નિયમો નિયમિતપણે ઉલ્લાસથી પાળે છે. આવા પ્રકારના બીજી યોગદૃષ્ટિમાં આવેલા જીવને પરમાત્માએ પ્રકાશેલા તત્ત્વો (નવ તત્ત્વ, છ દ્રવ્ય, આત્માના છ પદ, જડ-ચેતનના લક્ષણો) જાણવાની સાચી “જિજ્ઞાસા’ નામનો ગુણ પ્રગટ થાય છે અને પોતાની બુદ્ધિની અલ્પતા તેને સમજાય છે તેથી ‘શિષ્ટ કહે તે પ્રમાણ’ એ વચન અનુસાર જ્ઞાની સદ્ગુરુ પ્રત્યે અત્યંત અહોભાવ પ્રગટે છે. આમ યોગદૃષ્ટિના વિકાસમાં આગળ વધતા આવા જીવનું મિથ્યાત્વ ધીમે ધીમે મંદ થાય છે અને ધર્મપ્રેમ વધે છે. સત્સંગ અને સ્વાધ્યાય, તથા ભક્તિ આદિ અનુષ્ઠાનો પ્રત્યે હૃદયની પ્રીતિ થતાં, તત્ત્વજિજ્ઞાસા વધારે તીવ્ર થાય છે ત્યારે તત્ત્વ સાંભળવાની ઇચ્છા નામનો ગુણ પ્રગટે છે જેને ત્રીજી દૃષ્ટિમાં ‘શુશ્રુષા’ નામનો ગુણ કહ્યો છે. આચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી કહે છે કે જે જીવને ત્રીજી યોગદૃષ્ટિમાં ‘શુશ્રુષા' ગુણ જેટલો પ્રબળ થાય તેટલો તે જીવ ધર્મદશનાનું શ્રવણ કરતાં તેનું મન આનંદ પામે, શરીર હર્ષિત થાય અને ‘ચિત્તપ્રસન્નતા'નો પ્રથમ વાર અનુભવ થાય.
આ “શુશ્રુષા’ નામનો ગુણ જીવને મોક્ષમાર્ગની ‘સંજીવની ઔષધિ” બની જાય છે કારણ કે જિનવાણી એટલી બધી અનુપમ, અવિસંવાદી, તથા કલ્યાણકારી છે કે સાચી હૃદયની પ્રીતિથી અને રુચિથી જો તત્ત્વશ્રવણ થાય તો જીવનું અવશ્ય કલ્યાણ થાય જ. જિનવાણીનું માહાભ્ય કેવું છે તે જરા જોઈએ -
જિનેશ્વરની વાણી અનંત અનંત ભાવ ભેદથી ભરેલી ભલી, અનંત અનંત નય નિક્ષેપે વ્યાખ્યાની છે,
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
સકલ જગત હિતકારિણી, હારિણી મોહ, તારિણી ભવાબ્ધિ મોક્ષચારિણી પ્રમાણી છે. અહો રાજચંદ્ર બાળ ખ્યાલ નથી પામતા એ જિનેશ્વર તણી વાણી જાણી તેણે જાણી છે.”
(શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી) વાણી ગુણ પાંત્રિશ અનુપમ અવિસંવાદ સરૂપે રે, ભવદુઃખ વારણ, શિવસુખકારણ, શુદ્ધો ધર્મ પ્રરૂપે રે ભલુ થયું મેં પ્રભુગુણા ગાયા, રસનાનો ફલ લીધો રે, દેવચંદ્ર કહે મારા મનનો, સકલ મનોરથ સીધો રે
(દેવચંદ્રજી કૃત શાંતિનાથ ભગવાનનું સ્તવન) અવિસંવાદી નિમિત છો રે, જગતજંતુ સુખકાજ હેતુ સત્ય બહુમાનથી રે, જિન સેવ્યાં શિવરાજ પૂજો પૂજોરે ભવિકજન પૂજો રે પ્રભુ પૂજય પરમાનંદ'
(દેવચંદ્રજી કૃત - સંભવનાથ જિન સ્તવન) જિનેશ્વર ભગવાનની વાણી ભવદુઃખથી સંપૂર્ણ મુક્ત કરાવે અને અનંત સુખનું ધામ એવી સિદ્ધપદની પ્રાપ્તિ કરાવે તેવી પાંત્રીસ વિશિષ્ટ ગુણોથી યુક્ત અને સાદ્વાદથી ભરપૂર અને ‘સુણતાં શ્રવણે અમી ઝરે’ એવી કલ્યાણકારી છે. જૈન ઇતિહાસ સાખ આપે છે કે ભગવાનના એકાદ વચન, ઇચ્છા ન હોવા છતાં સંભળાઈ જવાથી, રોહીણિઓ ચોર લુંટારો મટી આત્મકલ્યાણ પામી ગયો !!! ચિલાતીપુત્ર એક હાથમાં તલવાર અને બીજા હાથમાં પોતાની પ્રિયતમાનું (ખૂન કરીને) માથું પકડીને જયારે એક મુનિ ભગવંતના જંગલમાં દર્શન કરે. છે ત્યારે કહે છે કે “મને મોક્ષ આપ નહિ તો તારું માથું કાપી નાખીશ.’ શાંતરસમાં લીન મુનિ ભગવંત માત્ર ત્રણ જ શબ્દો કહે
