________________
૮૯
૮૮
પ્રકરણ : ૫ પરમતત્ત્વ છે એમાં જ તેની રમણતાની લગની હોય છે અને સંસાર માત્ર દુ:ખરૂપી ખારા પાણીનો સાગર છે તેમ તેને ભાસે છે. ચક્રવર્તીનું રાજય પણ સમકિતી જીવને આત્માના વૈભવ આગળ તુરછ નાશવંત અને અસ્થિર ભાસે છે. સંસારની સર્વ રિદ્ધિ-સિદ્ધિ પણ તુચ્છ લાગે છે. સિદ્ધ સમાન આત્માની જેને પ્રતીતિ અને અનુભૂતિ વર્તતી હોય તેને ‘જડથી ઉદાસીન તેની આત્મવૃત્તિ થાય છે.” શ્રી વર્ધમાનકુમાર તથા ભરત ચક્રવર્તીને રાજમહેલમાં રહેતા હોવા છતા આવી ઉદાસીન દશામાં હતા !!
અનાદિકાળથી આ જીવે ધર્મના નામે અનંત ધર્મક્રિયાઓ કરી, શાસ્ત્ર અભ્યાસ, જિનદિક્ષા સુધીના પાંચ મહાવ્રતો પાળ્યા તોય આત્મજ્ઞાન ન થવાથી સંસાર પરિભ્રમણ હજી ચાલુ છે. પણ જ્યારે સાધક જીવ યોગદૃષ્ટિમાં આવે છે અને જ્ઞાની સગુરુની સાચી ઓળખાણ, શ્રદ્ધા અને આશ્રય ભક્તિમાં જોડાઈ મગ્ન થાય છે ત્યારે તેનું ફળ અવશ્ય આત્મકલ્યાણ જ થાય છે અને જગતથી અસંગ થઈ માત્ર ઉદાસીનભાવે સંસારમાં રહીને આત્મરમણતા કરે છે અને તેનું ફળ અંતે સિદ્ધદશા પ્રાપ્ત થાય છે. આગમશાસ્ત્રો આની સાખ પૂરે છે.
આવી અલૌકિક દિવ્ય આત્મસાધના કરવાને માટે આ ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનો આ પુસ્તકમાં મુખ્ય વિષય સમજીને સમજાવ્યા છે. આપણે અત્યાર સુધી આ ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનોની રૂપરેખા વિચારી અને હવેના છઠ્ઠા પ્રકરણમાં એ પાંચ મહાત્માઓના જીવન વિષે પરિચય કરશું. પછી ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનો ‘ભક્તિયોગ” ના માધ્યમથી આવા અનુપમ સ્તવનોના અવલંબને વિસ્તારથી સમજીશું. મોક્ષનું ભાથું અને તેની પ્રસાદીની લ્હાણી હવે શરૂ થાય છે.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
પાંચમાં પ્રકરણનો સાર - ૧. જિનેશ્વર ભગવાને પ્રરૂપેલા આ ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનો ધીરજથી,
રુચિપૂર્વક સમજવાથી મોક્ષનો માર્ગ ખૂલ્લો થાય છે. પ્રીતિયોગ અનુષ્ઠાનમાં ભગવાન પ્રત્યે અને જ્ઞાની ગુરુ પ્રત્યે પ્રેમલક્ષણા ભક્તિ પ્રાપ્ત થવી એ મહાન પુણ્યોદય સમજી, પ્રકરણ ૭ ના બધા સ્તવનો, પદો, મુખપાઠ કરીને વારંવાર તેનું રટણ, કરવાથી સદ્ગુરુ પ્રત્યે સાચો પ્રેમ પ્રગટશે.
ગૌતમસ્વામી જેવો પ્રેમ સૌને પ્રગટે તેવી પ્રભુને પ્રાર્થના. ૩. પ્રકરણ ૮માં ભક્તિયોગના સ્તવનોની સમજણ ખૂબ જ
અગત્યની છે. ત્યાં બતાવેલા બધા પદોને ભાવથી ગાવા, સમજવા, મુખપાઠ કરીને નિરંતર તેનું પારાયણ કરવાથી અલૌકિક ભક્તિ પ્રગટશે જે અવશ્ય મોક્ષનું કારણ બનશે. પ્રકરણ ૯માં આજ્ઞાયોગ અનુષ્ઠાન વિષે ઊંડી સમજણ મળશે જે સદગુરુ આજ્ઞામાં એકતાન થવામાં માર્ગદર્શનરૂપ બનશે. જો આજ્ઞામાં મગ્નતા થાય, જો સદૂગુરુની આશ્રયભક્તિમાં જીવ એકનિષ્ઠાપૂર્વક જોડાય તો જ છેલ્લું અસંગ અનુષ્ઠાન મળે. સદ્દગુરુ આજ્ઞા જિનદશા, નિમિત્ત કારણ માંય.' (આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર ગાથા ૧૩૫) પ્રકરણ ૧૦માં અસંગ અનુષ્ઠાનની સમજણના સ્તવનો, પદો બતાવ્યા છે અને સમ્યક્દર્શનની પ્રાપ્તિ અર્થે આ પદોનું રહસ્ય, ગુરુગમ અને નિરંતર લક્ષ રાખી જે જીવ આરાધના કરશે તેને આ અસંગ અનુષ્ઠાનની પ્રક્રિયાના ચોથા ગુણસ્થાનકથી ચૌદમાં ગુણસ્થાનક સુધીની મોક્ષમાર્ગની મંગળયાત્રામાં ખરેખર મંગળરૂપ બનશે.
૪.
૧. પરમતત્ત્વ - આત્મા જ પરમોત્કૃષ્ટ તત્ત્વ છે, અનંતસુખનું ધામ છે.
