________________
૨૧૮
પ્રકરણ : ૯
૨૧૯
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
ગણીશ્રી દેવચંદ્રજી મ.સા. ૮મી ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં જિનેશ્વર પ્રભુ અત્યંત શુદ્ધ દ્રવ્ય છે, સર્વ કર્મમલથી રહિત છે અને આત્માના અનંતગુણો તેમના આવિર્ભાવ (પ્રગટ) થયા હોવાથી અનંતસુખની ખાણ છે. માટે હે ભવ્ય જીવો તમે ભાવપૂર્વક પ્રભુભક્તિમાં નિરંતર મગ્ન રહેશો તો તમે પણ સિદ્ધદશા પામશો !
જગતના સર્વ જીવોનું આત્મદ્રવ્ય સિદ્ધસમાન સત્તાગત રીતે છે. અનાદિકાળથી આત્મામાં દ્રવ્યની અપેક્ષાએ, આત્મસ્વભાવમાં સિદ્ધભગવાન જેવા અનંતગુણો - અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતસુખ વગેરે સત્તાપણે રહેલા જ છે. જ્યારે કોઈ ભવ્ય જીવ અમૃત અનુષ્ઠાનોથી સાધના કરે અને કેવળજ્ઞાન પામે ત્યારે તેનું કેવળજ્ઞાન ભગવાન આપતા નથી, પણ ઉપાદાનકારણ એવા આત્મામાં શ્રી જિનપરમાત્મા નિમિત્તરૂપે બની, તેને Activate કરવામાં સહાયભૂત બને છે. કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ સાધકે પોતાના પુરુષાર્થથી પોતાના આત્મામાં રહેલા સત્તાગત ગુણોની સાધનાથી પ્રગટ કરવાની છે પણ જિનદેવ, નિગ્રંથગુરુ અને જિનાગમ આદિ સલ્ફાસ્ત્રો અને પ્રીતિ-ભક્તિ-આજ્ઞા અમૃત અનુષ્ઠાનો તેના પ્રબળ નિમિત્ત કારણ છે. પરમાત્માની ભાવપૂર્વક અને તત્ત્વસમજણપૂર્વકની ભક્તિ કરવાના નિમિત્તથી આત્માની પોતાની ગુણસંપત્તિ આવિર્ભાવપણાને પામે છે, અર્થાત પ્રગટે છે. આત્મસંપત્તિ પ્રગટ કરવામાં જિનેશ્વર પરમાત્માની ભક્તિ એ સ્વોત્કૃષ્ટ પ્રબળ નિમિત્ત છે. આવો જ સિદ્ધાંત સૂત્ર શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રમાં શ્રીમદ્જીએ ૧૪ પૂર્વનો સાર નીચેની ગાથામાં પ્રકાશ્યો છે.
સર્વ જીવ છે સિદ્ધસમ, જે સમજે તે થાય, સદ્ગુરુ આજ્ઞા જિનદશા, નિમિત્ત કારણ માંય.
(શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી રચિત શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રા ગાથા ૧૩૫) ઉત્તરાર્ધમાં ઉપરની ગાથા ઉપાદાનકારણ સમજાવે છે કે સર્વ જીવો સિદ્ધસમાન સત્તાગત ગુણોવાળા છે પણ તે ગુણો પ્રગટ કરવા પ્રબળ નિમિત્ત સદ્દગુરુની આજ્ઞાનું આરાધન અને જિનેશ્વરની વીતરાગ સર્વજ્ઞદશાની યથાર્થ સમજણ હોવી અત્યંત જરૂરી છે.
૩. મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી કૃત
શ્રી અરનાથ ભગવાનનું સ્તવન જિનવચન-જિનઆશા અમૃત અનુષ્ઠાનને યથાર્થ સમજવા આપણે ઉપર બે અમૂલ્ય સ્તવનોને વિસ્તારથી સમજાવ્યા અને હવે ઉપાધ્યાયજીનું આ અણમોલ સ્તવનનો ભાવાર્થ સમજીએ જેથી આપણા હૃદયમાં જિનભક્તિના બોધિબીજ ગુરુકૃપાથી વવાય અને મોક્ષની મંગળયાત્રામાં તેનું મોક્ષરૂપી ફળ પ્રાપ્ત થાય તેવી પ્રભુ પ્રત્યે પ્રાર્થના. શ્રી અરજિન ભવજલનો તારુ, મુજમન લાગે વારુ રે,
મનમોહન સ્વામી, બાહ્યગ્રહી એ ભવજલ તારે, આણે શિવપુર આરે રે
મનમોહન સ્વામી... (૧) વર્તમાન તીર્થકર ચોવીસીના અઢારમા ભગવાન શ્રી અરનાથ સ્વામીની સ્તુતિ કરતાં ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ જણાવે છે કે જે મુમુક્ષુ સાધક જીવો પોતાના આત્માના કલ્યાણના લક્ષે ભગવાનનું સ્મરણ, ભજન તથા પ્રીતિ-ભક્તિ-આજ્ઞા આદિ અમૃત અનુષ્ઠાનની યથાર્થ ભક્તિ સાધના કરે છે, તેમને પ્રભુ સંસારસમુદ્રથી તારી સામે પાર – સામે કાંઠે એટલે મોક્ષપુરીમાં પહોંચાડે છે માટે મારા મનમાં પ્રભુ બહુ જ વહાલા છે. વળી ‘‘તિજ્ઞાણે તારયાણ” ના
