________________
૨૩૨
પ્રકરણ : ૯
જાગે. આ બધા અનુષ્ઠાનો અને જ્ઞાનાભ્યાસ આપણા મિથ્યાત્વ (અજ્ઞાન)ને દૂર કરવા માટે અત્યંત જરૂરી છે. શ્રદ્ધા અને ધીરજથી આ ધર્મસાધનાનું ફળ મંગળકારી આવશે કારણકે ભગવાને મોક્ષમાર્ગની વ્યાખ્યા જ કેવી અદ્ભૂત આપી છે : सम्यक् दर्शन ज्ञान चारित्राणि मोक्षमार्ग: (तत्वार्थसूत्र )
હવેનું છેલ્લું અસંગ અમૃત અનુષ્ઠાનમાં અસંગતા અને સમ્યક્દર્શન વિષે યથાશક્તિ વિચારણા કરશું. પ્રીતિ-ભક્તિ-વચન-આજ્ઞા અમૃત અનુષ્ઠાનોની જેમ જેમ વિશેષ સમજણથી સાધના થશે તેમ તેમ આત્મામાં નિર્મળતા વધશે અને જેમ જેમ જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્ય સંસારના પુદ્ગલપદાર્થો પ્રત્યે થશે, તેમ તેમ સમ્યક્દર્શનના પાંચ ગુણો પ્રગટ થશે :- શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્થા.
અસંગદશા એટલે સમ્યક્ચારિત્ર અથવા સ્વરૂપરમણતા એ આત્માની અનુભૂતિ થયા બાદ તે દશા પ્રાપ્ત થાય. એ દશા પ્રાપ્ત કરવાનો આપણો ધ્યેય હોવો જોઈએ. આ વિષે આપણે આવતા પ્રકરણમાં યથાશક્તિ વિચારણા સ્તવનોના માધ્યમથી કરશું.
...
અસંગ અમૃતઅનુષ્ઠાન
વિચારણા
સૂરિપુરંદર, આચાર્ય શિરોમણી, યાકિનિમહત્તરાસૂનુ । તર્કસમ્રાટ, આચાર્યદેવ શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ રચિત ષોડશક પ્રકરણ ગ્રન્થના દસમા અધ્યાયમાં અપૂર્વ એવા જે ચાર અનુષ્ઠાનો કહ્યા છે તેમાં પ્રીતિ-ભક્તિ-વચનઆજ્ઞા-અસંગ અમૃત અનુષ્ઠાનો તેમાંથી આપણે આગળના પ્રકરણોમાં પ્રીતિ અનુષ્ઠાન, ભક્તિઅનુષ્ઠાન અને જિનવચન-જિનઆજ્ઞા આ ત્રણે અમૃત અનુષ્ઠાનો વિષે યથાશક્તિ વિચારણા કરી. તે ષોડશક પ્રકરણના દસમા અધિકારની આચાર્યદેવ શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી કૃત ગાથા ૭માં ચોથા અસંગ અનુષ્ઠાનની વ્યાખ્યા પ્રકાશે છે :
પ્રકરણ : ૧૦
यत्त्वत्वाभ्यासात् सात्मिभूतमिव चेष्टयते सद्धिः तत् असङ्गमनुष्ठानं भवति त्वेत्तदावेधात् (१०-७ ) “વળી જે અતિશય જ્ઞાન અભ્યાસથી આત્મસાત્ થયેલ સંસ્કારો તે અસંગ અનુષ્ઠાન જાણવું. વળી વારંવાર અમૃત અનુષ્ઠાનના સેવનથી (આરાધનાથી) જે વિશિષ્ટ સંસ્કારો ઉત્પન્ન થયા હોય તે અસંગ અનુષ્ઠાન જાણવું.”
ઉપરની ગાથામાં આગળ ટીકાનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ કરે છે કે જેમ ચંદનમાં ગંધ એકમેક હોય છે તેમ જિનવચન અને જિનઆજ્ઞા હૃદયથી ભાવપૂર્વક સ્વીકારીને ક્રમે કરીને મુમુક્ષુની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ અભ્યાસકાળ સમયના જિનઆજ્ઞા | સ્મરણ દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલા સનુષ્ઠાન વિષયક આત્મ
