________________
૨૯૪
પ્રકરણ : ૧૦
ભાવનાજ્ઞાનના ભેદો સમજાવતાં કહે છે કે, જિનેશ્વર પ્રભુએ પ્રકાશિત કરેલ એવું પ્રકાશેલ શ્રુતજ્ઞાન ઘણું જ ઉપયોગી છે, અને ચિંતનજ્ઞાન અર્થાત્ શ્રુતજ્ઞાનની ચિંતવના વધારે ઉપયોગી છે. શ્રુતજ્ઞાન જ્યારે ભાવનાજ્ઞાન થાય છે, એટલે કે ભાવભાસનના પરિણામ થાય છે ત્યારે આસ્તિક્ય કહેતા ભાવનાજ્ઞાનથી ભાવભાસન તત્ત્વનું યથાર્થ સમજાય કે, ભગવાને કહ્યું તે સત્ય = તત્તિ જ છે. આમ આ રીતે શ્રદ્ધાન ગુણ પ્રગટે છે જે સમ્યક્દર્શનનું પ્રબળ કારણ છે. અને તે ભાવનાજ્ઞાન જ્યારે સમાપત્તિ ધ્યાનરૂપે પ્રગટે છે ત્યારે તે સાધકને ઉત્તરોત્તર ઊંચા ગુણસ્થાનોમાં લઈ જાય છે અને તેના ફળરૂપે પૂર્ણ વીતરાગ દશા પ્રગટે છે. આવું અવિસંવાદી નિમિત્ત, ગુણાનુરાગવાળી પ્રશસ્ત પ્રભુભક્તિ વિષે, આચાર્યશ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ તેમના પ્રસિદ્ધ ગ્રન્થ લલિતવિસ્તરામાં વિશેષ સમજાવ્યું છે. એ ગ્રન્થમાં સમજાવે છે કે જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન ભાવનાજ્ઞાનમાં પરિણમીને પ્રગટે છે ત્યારે તેના ફળરૂપે સાધકના અંતઃકરણમાં સર્વ વિષયરસની જડતા, લોલુપતા મટી જાય છે અને તત્ત્વાભિનિવેશનું ચૈતન્ય આવે છે. અર્થાત્ સાધકના ક્ષાયોપમિક ગુણો ક્ષાયિકભાવે નિરાવરણ થાય અને તેના ફળરૂપે પૂર્ણ શુદ્ધ વીતરાગ દશા પ્રાપ્ત થાય. આવી પ્રબળ શક્તિ છે જિનભક્તિમાં અને જિનઆજ્ઞા અનુયોગમાં જે, સાધકને અસંગ અનુષ્ઠાન પર પહોંચાડી, પૂર્ણ અસંગ દશા પ્રગટાવે છે અને અંતે સિદ્ધદશા પ્રગટે છે.
છેલ્લી ગાથામાં શ્રી દેવચંદ્રજી સર્વ ભવ્ય જીવોને આશીર્વાદ અને ધર્મલાભરૂપે સૂચના કરે છે.
નિર્મળ તત્ત્વરુચી થઈ રે, કરજો જિનપતિ ભક્તિ રે, દેવચંદ્ર પદ પામશો રે, પરમ મહોદય યુક્તિ રે. (૯)
હે ભવ્ય જીવો ! જો તમને નિર્મળ એવી આત્મતત્ત્વ પામવાની
રુચિ (આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટરૂપે અનુભવવાની રુચિ) થઈ હોય
૨૯૫
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
તો જિનેશ્વર ભગવાનની ગુણાનુરાગપૂર્વકની પ્રશસ્તભાવે ભાવભક્તિ નિયમિત રીતે કરો. તો તમે પણ દેવોમાં ચંદ્રમા સમાન ઉત્તમ શાશ્વત મોક્ષપદને પામશો. વીતરાગ પરમાત્માની ભક્તિ સાચા ભાવે, ગુણાનુરાગથી અને ઉલ્લસિતભાવે કરવી એ જ પરમ મહોદય એવા મોક્ષપદને – સિદ્ધપદને પામવાની સાચી યુક્તિ છે. અર્થાત્ તે સાચો અચૂક ઉપાય છે. તેની ગેરન્ટી આ સ્તવનમાં શ્રી દેવચંદ્રજી આપણને સમજાવે છે.
...
પ્રીતિયોગ-ભક્તિયોગ-જિનવચન-જિનઆજ્ઞા અને અસંગ અમૃત અનુષ્ઠાનનો સાર
અત્યાર સુધી આપણે આત્મકલ્યાણ માટે જિનેશ્વર ભગવાને પ્રકાશેલા ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનોની વિસ્તારથી વિચારણા ચાર મહાત્માઓના સ્તવનોના માધ્યમથી જોઈ ગયા. કેટલું અદ્ભુત વીતરાગ વિજ્ઞાન Logical and Scientific છે કે અરૂપી એવા આત્મસ્વરૂપને દિવ્યચક્ષુથી જોવાનો, અનુભવવાનો સ્વસંવેદન જ્ઞાનથી અનુભૂતિનો Process પ્રથમ જેમણે તે આત્મસ્વરૂપને સંપૂર્ણપણે, શુદ્ધપણે, સર્વગુણ સંપન્નતાથી પ્રગટ કર્યું છે તેવા શ્રી જિનેશ્વર ભગવાન પ્રત્યે પ્રેમ, પ્રીતિ કરવાનું પ્રીતિઅમૃત અનુષ્ઠાનમાં સમજાવ્યું. આને step # 1 કહી શકાય. અથવા આ પ્રીતિ અનુષ્ઠાનને બાળપોથીનો એકડો બરાબર ઘુંટતા આવડે. તેવો અગત્યનો એકડો તે છે પ્રભુ પ્રત્યે અને સદ્ગુરુદેવ પ્રત્યે તથા કેવળી ભગવાને પ્રરૂપેલા ધર્મતત્ત્વનો અંતરમાં પ્રેમ, લાગણીપૂર્વકની સાચી પ્રીતિ થવી તે મોક્ષ મારગનું પહેલું પગથીયું છે, First Step છે.
પછી જેના પર પ્રેમ, પ્રીતિ સાથે તેની યથાર્થ સમ્યક્ ઓળખાણ
