________________
પ્રકરણ : ૧૦
૨૯૨
તેમનો હું અત્યંત ઋણી છું. માત્ર શાસ્ત્રજ્ઞાનથી મોક્ષની સાધના થવી મારા જેવા બાળજીવો માટે અત્યંત મુશ્કેલ છે. પરંતુ જ્ઞાનાભ્યાસ સાથે જો જિનભક્તિમાં સાચી રુચિ, ઝુરણા અને લગની લાગે તો ભક્તિરસનો રસાસ્વાદ અંતઃકરણના સમસ્ત મલિન ભાવો, વિષય કષાયના દુષ્ટ પરિણામોને બાળી નાખવા સંજીવની ઔષધિ સમાન છે. જે સાધક પ્રભુ પ્રીતિથી શરૂઆત કરીને ભક્તિયોગ, આજ્ઞાયોગ અને અસંગયોગના અનુષ્ઠાનમાં લયલીન થઈ તેમાં મગ્ન થાય તેને મોક્ષમાર્ગની મંગળ યાત્રા ખૂબ જ સુગમ, આનંદદાયક અને ઉલ્લસિતતાવાળી જણાય છે અને ચિત્તપ્રસન્નતા વધતી જાય છે. સંસારની યાત્રા માત્ર દુઃખ વેદનયાત્રા છે, જ્યારે અંતરની મસ્તિથી થતી જિનભક્તિ મોક્ષની મંગળ યાત્રા આનંદ અને સુખની યાત્રા છે.
સાતમી ગાથામાં શ્રી દેવચંદ્રજી કહે છે કે, મારા નાથ વીતરાગ પરમાત્માની ભક્તિરસમાં ભાવોની તરબોળતા, લીનતા થતાં, મને બીજા સર્વ દેવો તૃણસમાન ભાસે છે. તીર્થંકરદેવના અનંત ગુણોની શુદ્ધતા અને સ્યાદ્વાદ શૈલીથી અનંત ધર્માત્મક ગુણોની નિરાવરણતા સમજવી હોય તો શ્રી દેવચંદ્રજીનું પાંચમા સુમતિનાથ ભગવાનના સ્તવનનો ભાવાર્થ સમજવો ખાસ જરૂરી છે. તેની છેલ્લી ગાથા નીચે રજુ કરી છે ઃ
માહરી શુદ્ધ સત્તા તણી પૂર્ણતા, તેહનો હેતુ પ્રભુ તુંહી સાચો, દેવચંદ્રે સ્તવ્યો, મુનિગણે અનુભવ્યો, તત્ત્વભક્ત ભવિક સકળ રાચો. અહો ! શ્રી સુમતિ જિન શુદ્ધતા તાહરી !’’ ઉપરની ગાથામાં શ્રી દેવચંદ્રજી સુમતિનાથ ભગવાનને કહે છે કે, હે પ્રભુ ! તમારી પૂર્ણ વીતરાગદશા અને તમારા અનંતગુણો જે નિરાવરણ થયા છે તેવી તમારી સર્વ આત્મપ્રદેશોની પૂર્ણતા, શુદ્ધતા,
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૯૩
તે મારા આત્માની શુદ્ધતા જે આત્મદ્રવ્યમાં અત્યારે સત્તાગત રહેલી છે તેને પ્રગટ કરવા માટે તમારી પ્રગટ તત્ત્વતા એ ઉત્તમ નિમિત્ત છે અને તમારું અવલંબન અને તમારી ભક્તિ તે મારી પૂર્ણ દશા પ્રગટ કરવાનું અત્યંત ઉપકારી નિમિત્ત છે. માટે તમારી અમે સ્તવના નિત્ય કરીએ છીએ. મહામુનિઓ પણ અનુભવથી કહે છે કે, હે ભવ્ય જીવો ! પ્રભુની તત્ત્વભક્તિમાં રાચો એટલે મગ્ન થાવ. તે જ મોક્ષનો સર્વોત્કૃષ્ટ ઉપાય છે, રાજમાર્ગ છે.
પ્રસ્તુત સ્તવનની સાતમી ગાથામાં કહે છે કે ચિંતામણી કે કલ્પવૃક્ષ કરતાંય અરિહંત પ્રભુની ભક્તિ સેવા અધિક ઉપકારી અને મંગળકારી છે. જેવું ભગવાનનું વીતરાગ સર્વજ્ઞ સ્વરૂપ પ્રગટ છે તેવી જ વીતરાગ દશા મને પ્રાપ્ત કરાવે તેમાં જિનભક્તિ પ્રબળ નિમિત્ત છે. બીજા દેવો જે પોતે જ રાગ-દ્વેષમાં સપડાયા છે તે બધાને તૃણ સમજી, માત્ર અરિહંત પ્રભુની સેવા અમે કરવા તલસીએ છીએ. કેવો અલૌકિક જિનભક્તિનો મહિમા આ સ્તવનોમાં છલકાય છે !!!
પરમાતમ ગુણસ્મૃતિથકી રે, ફરસ્યો આતમરામ રે, નિયમા કંચનતા લહે રે, લોહ જ્યું પારસ ધામ રે. (૮)
આ ગાથામાં સમાપત્તિધ્યાનની પ્રક્રિયા (Process) સારી રીતે સમજાવે છે. જેવી રીતે પારસમણી લોઢાને સ્પર્શ કરે ત્યારે લોઢું સોનું થઈ જાય છે, તેવી રીતે વીતરાગ પરમાત્માના અનંતગુણોની સ્મૃતિ અર્થાત્ ધ્યાન કરનાર સાધકનો આત્મા ભાવથી અને દિવ્ય ચક્ષુથી પ્રભુના શુદ્ધ સ્વરૂપને સ્પર્શે ત્યારે તે સાધક પણ પ્રાંતે વીતરાગ દશાને પામે જ છે.
ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી તેમના બનાવેલા દેશના-દ્વાત્રિંશિકા નામના ગ્રન્થમાં ‘‘દેશના અધિકારમાં' શ્રુતજ્ઞાન, ચિંતનજ્ઞાન અને
