________________
૩૨૫
૩૨૪
પ્રકરણ : ૧૨ દશા પામે છે. આવી દશા સામર્થ્યયોગથી શુક્લ ધ્યાનના બળથી પ્રગટે છે જે અવશ્ય મોક્ષનું અવંધ્ય કારણ છે. આ વાતને બે પદોથી પ્રમાણ આપીને સમજાવે છે.
જે જાણતો અરિહંતને ગુણ દ્રવ્યને પર્યય પણે, તે જીવ જાણે આત્મને, તસુ મોહ પામે લય ખરે.
(આચાર્યવર કુંદકુદ ભગવાન રચિત પ્રવચન સાર ગાથા ૮૦). અર્થાત્ જે ભવ્ય જીવ દ્રવ્યત્વ ગુણત્વ અને પર્યાયત્વ વડે અરિહંત પરમાત્માને જાણે છે. તે આત્મા જ પોતાના આત્માને અરિહંત સમાન જાણે છે અને તે જીવનો મોહ અવશ્ય લયને એટલે ક્ષયને પામે છે.
પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી નવપદની પૂજામાં આ જ વાત સુંદર રીતે પ્રકાશે છે :
અરિહંત પદ ધ્યાતો થકો, દ્રવ્ય ગુણ પર્જાય રે,
ભેદ છેદ કરી આતમાં, અરિહંતરૂપી થાય રે. આવી રીતે જ્ઞાનમાર્ગની સાધનામાં ક્રિયામાર્ગ ઉપકારી સાધન અવશ્ય છે, પણ અંતરાત્મદશા પ્રાપ્ત કરવા માટે અને મોહનો ક્ષય કરવા માટે જ્ઞાનમાર્ગ અતિશય વધારે ઉપકારી છે. આ જ્ઞાનમાર્ગ કઠીન છે માટે સદગુરૂની નિશ્રામાં જ તેની સાધના કરવાની જરૂરી છે, અને સ્વમતિકલ્પનાથી શાસ્ત્રોના અર્થ ન કરવાની ભલામણ જ્ઞાની પુરુષો વારંવાર કરે છે.
સમ્યક્રદર્શનની આરાધનાના સૂત્રો નાણપરમગુણ જીવનો, નાણ ભવન્સવપોત, મિથ્યામતિ તમ ભેદવા, નાણ મહા ઉદ્યોત.
(દ્રવ્યગુણપર્યાયનો રાસ - ઢાળ ૧૫ - ગાથા ૮)
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
અર્થાત્ ઃ સમ્યકજ્ઞાન એ જીવનો પરમગુણ છે, જ્ઞાન તે ભવસમુદ્રથી તરવા માટે સફરી જહાજ છે, મિથ્યાત્વરૂપી અંધકારને નાશ કરવા પ્રકાશ સમાન છે, માટે જ્ઞાનાભ્યાસ તે મોક્ષનો સર્વોત્કૃષ્ટ ઉપાય છે. જ્ઞાનવિયાગ્રામ્ મોક્ષ: |
જિહાં લગે આતમદ્રવ્યનું લક્ષણ નવી જાણ્યું, તિહાં લગે ગુણઠાણું કેમ આવે તાયું ?
આતમ તત્ત્વ વિચારીએ. આતમ અશાને કરી, જે ભવ દુઃખ લઈએ, આતમ જ્ઞાને તે ટળે, એમ મન સહીએ. જ્ઞાનપ્રકાશેરે મોહતિમિર હરે, જેહને સદ્ગુરુ સૂર, તે નિજ દેખે રે સત્તા ધર્મની, ચિદાનંદ ભરપૂર. એમ જાણીને રે જ્ઞાનદશા ભજી, રહીએ આપસ્વરૂપ, પર પરિણતિથી રે, ધર્મ ન છાંડીયે, નવિ પડીયે ભવપ.
(ઉ. યશોવિજયજી કૃત સવાસો ગાથાનું સ્તવન) “આતમ ભાવના ભાવમાં જીવ લહે કેવળ જ્ઞાન રે” “દેહ મન વચન પુદ્ગલ થકી, કર્મથી ભિન્ન તુજ રૂપરે, અક્ષય અકલંક છે જીવનું જ્ઞાન આનંદ સ્વરૂ૫ રે.”
(ઉ. યશોવિજયજી કૃત અમૃતવેલની સજઝાય)
