________________
૩૦૯
પ્રકરણ : ૧૨
ઉપસંહાર
=
=
=
=
=
=
=
=
=
—
—
—
—
—
—
—
—
—
! આપણે આગળના દસ પ્રકરણોમાં આત્મસાધનાનાં
અમૃત અનુષ્ઠાનનું લખાણ આ ચાર મહાત્માઓના | સ્તવનોના ભાવાર્થથી સમજવાનો યથાશક્તિ પ્રયત્ન કર્યો. | તે સમજણને પ્રમાણ રૂપ કહેનારા આચાર્યપ્રવર શ્રી હરિભદ્રસૂરિ અને મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીના અમૂલ્ય ગ્રન્થોના અવતરણો, સંદર્ભો, સમજવાનો ભાવ યથાશક્તિ | વ્યક્ત કર્યો. | મોક્ષમાર્ગની મંગળયાત્રામાં પૂર્વાચાર્યોએ જ્ઞાનયોગ, | કર્મયોગ, ધ્યાનયોગ અને ભક્તિયોગ અંગેની સમજણ || તથા માર્ગદર્શન ઘણું ઊંડાણથી આપ્યું છે. આ નાનકડા પુસ્તકમાં મેં મારી સાધનામાં મને સૌથી જે ઉપયોગી નિવડ્યા છે એવા બક્તિયોગના ચાર અનુષ્ઠાનો - | પ્રીતિયોગ, ભક્તિયોગ, જિનવચન-આજ્ઞા અનુયોગ, અને
અસંગ અનુષ્ઠાનનો ભક્તિયોગને, માથાના મુગટ સમાન | અધ્યાત્મ યોગી શ્રી આનંદઘનજી, ગણીશ્રી દેવચંદ્રજી, | મહોપાધ્યાય યશોવિજયજી અને શ્રી મોહનવિજયજી રચિત | તીર્થંકર ચોવીસીના, થોડા સ્તવનોનો ભાવાર્થ મારી
સાધનાની અનુભૂતિરૂપે રજુ કરેલ છે. 1 પ્રકરણ ત્રીજામાં મનુષ્યભવને સફળ કરવા ભગવાન | મહાવીરે શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં જણાવેલા ચાર દુર્લભ ' અંગો વિષે વિચારણા કરી.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
મનુષ્યત્વ, જિનવાણી અથવા શ્રુતનું શ્રવણ, તે જિનવાણીના સૂત્રરત્નો ઉપર અખંડ, અતૂટ શ્રદ્ધા અને જિનેશ્વર ભગવાને પ્રરૂપેલા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રના મોક્ષમાર્ગમાં યથાશક્તિ સંયમ અને વર્ષોલ્લાસ પૂર્વકની સાધના, પુરુષાર્થ કરવો એ ઉત્તરોત્તર દુર્લભ છે, પરંતુ તેનું ફળ અવશ્ય મોક્ષ છે એમ આપણે વિચારીને સમજણ મેળવી.
વર્તમાનકાળમાં મારા જેવા અલ્પજ્ઞ, અજ્ઞાની, સંસારી જીવોને આગમશાસ્ત્રો અને પૂર્વાચાર્યોના શાસ્ત્રો ભણવાનો ક્ષયોપશમ, સમય, રુચિ અને ધીરજ ન હોય તે સમજી શકાય છે. આવા મારા જેવા બાળજીવો માટે આ પુસ્તકને “Bhaktiyog 101 - A home study course" તરીકે મેં લખવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. હું માત્ર એક અભ્યાસી, સાધક છું અને જ્ઞાની નથી તેમ જણાવીને આ પુસ્તક લખવાની હિંમત કરી છે અને મહાત્માપુરુષોના સ્તવનોનાં ત્રીસેક વર્ષના મારા અભ્યાસ, પારાયણ, મનન અને ભાવનાત્મક ચિંતનથી જે મને મારી અલ્પમતિથી સમજાયું અને તેમાંથી જે જ્ઞાનનો, ભક્તિનો આનંદ અને ચિત્તપ્રસન્નતાની અનુભૂતિ થઈ છે, તે સૌ સાધક મિત્રો સાથે Share કરવા, સાધર્મિક વાત્સલ્યભાવે, ધર્મ અને જ્ઞાનની પ્રભાવના કરવાના હેતુથી લખ્યું છે.
અત્રે ‘યોગ” શબ્દનો અર્થ અને તેનું સ્વરૂપ સમજવા યોગસાર, યોગશતક, યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય, દ્રવ્યગુણ પર્યાયનો સાર, આદિ ગ્રન્થોના રાસના અવતરણોથી ભક્તિયોગ કેટલો સુગમ અને ઉપકારી છે તેની થોડી વિચારણા કરીએ, જેથી વધારે સ્પષ્ટતાથી સમજાય.
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચયમાં જે આઠ યોગદષ્ટિની Scientific અને Logical રચના આચાર્યદેવ શ્રી હરિભદ્રજીના જણાવ્યા મુજબ અનાદિકાળથી આ જીવ સ્વરૂપના અજ્ઞાનને લીધે ““ઓઘદૃષ્ટિ'માં મૂઢ બનીને ચારે ગતિમાં અનંત પુગલ પરાવર્તનકાળથી રખડતો હતો. આ ઓઘદૃષ્ટિવાળા જીવને દેહમાં આત્મબુદ્ધિ અને પાંચ
