________________
૨૯૬
પ્રકરણ : ૧૦ થાય, વિશ્વાસ અને બહુમાન જાગે ત્યારે તે પ્રીતિ ભક્તિરૂપે પરિણમે છે જેના ત્રણ અંગ છે :- પ્રેમ, શ્રદ્ધા અને અર્પણતા, આપણે ભક્તિ અનુષ્ઠાનમાં અર્પણતા અને સમર્પણતાની વાત વિસ્તારથી જોઈ ગયા. તો આ બીજો ભક્તિયોગ અમૃત અનુષ્ઠાન સૌથી મહત્ત્વનો Anchor અથવા મોક્ષમાર્ગનો ઘોરી પાયો છે. કે જેના વિના આગળના અનુષ્ઠાનોમાં પહોંચી શકાય જ નહિ.
જિનભક્તિ અને દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રની ભક્તિ જેને રોમેરોમ પ્રગટી છે. તેવો મુમુક્ષુ હવે જિનવચન - જિન – આજ્ઞા અમૃત અનુષ્ઠાનમાં એકનિષ્ઠાથી સાધના કરવા પોતાનું જીવન દાવ પર મૂકી જ્ઞાનાભ્યાસ અને ધર્મક્રિયા, આવશ્યક ક્રિયાઓ અને જિનઆજ્ઞા પ્રમાણે વર્તવાનો ખંતથી અભ્યાસ અને પાલન કરે છે અને પોતાના દોષોનું Introspection, તપાસતો રહે છે અને નિયમિત આલોચના, પ્રતિક્રમણ, સામાયિક આદિ સર્વ આવશ્યકો, વ્રત, નિયમ, સંયમનું યથાશક્તિ પાલન કરી, શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસનના શાસ્ત્ર અભ્યાસના ક્રમથી ચિત્તની એકાગ્રતા કેળવતાં, પ્રભુભક્તિમાં લીન થવાનો અને સંસારના સુખની ભ્રમણાનો નાશ કરતો વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત કરે છે.
પોતાના આત્મામાં સમ્યક્દર્શનના પાંચ લક્ષણો પ્રાપ્ત કરવા ઉત્કૃષ્ટ પુરુષાર્થ કરે છે, જેથી શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્થા અથવા આસ્તિક્યતા નામના ગુણોની વૃદ્ધિ થાય. જુઓ તેનો Process અથવા પ્રક્રિયાની રીત :
કષાયની ઉપશાંતતા, માત્ર મોક્ષ અભિલાષ, ભવે ખેદ, અંતરદયા, તે કહિયે જિજ્ઞાસ. (૧૦૮) તે જિજ્ઞાસુ જીવને, થાય સદ્ગુરુ બોધ, તો પામે સમકિતને, વર્તે અંતર શોધ (૧૦૯)
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
વર્ધમાન સમક્તિ થઈ, ટાળે મિથ્યાભાસ, ઉદય થાય ચારિત્રનો, વીતરાગપદ વાસ. (૧૧૨).
(શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર - ગાથા ૧૦૮, ૧૦૯, ૧૧૨) ઉપર સમજાવ્યા મુજબ જયારે ગાથા ૧૦૮ માં પ્રકાશેલા સમ્યત્વના પાંચ લક્ષણો- શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને સમ્યકુશ્રદ્ધા જીવને પ્રગટે ત્યારે તે જિજ્ઞાસુ જીવ સદ્ગુરુના તત્ત્વ શ્રવણથી હવે અસંગ અનુષ્ઠાન અને અમૃત અનુષ્ઠાનની સાધના કરવા તત્પર થાય છે અને જિનભક્તિ વડે અંતરની નિર્મળતા પ્રાપ્ત કરવા ખૂબજ ધીરજથી પોતાના વિષય કષાયના દોષો ટાળવા નિયમીત રીતે સાધના કરે છે. આ અસંગ અનુષ્ઠાન એ આપણો ધ્યેય છે કે, જેમાં અંતરમુખતાના ધ્યાન અભ્યાસ વડે બાહ્ય જગતની વિસ્મૃતિ થાય અને આત્માનું સ્વસંવેદન જ્ઞાન એટલે આત્મઅનુભવની ધન્યતા અનુભવાય. સમ્યક્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય.
અસંગઅમૃત અનુષ્ઠાન ઘણો જ અઘરો અને મુશ્કેલ છે કારણ કે, જીવને અનાદિકાળથી જગતના પુદ્ગલપદાર્થોમાં જ તીવ્ર આસક્તિ છે. તે લોલુપતા, ભોગાસક્તિ તોડવા નિયમીત રીતે તેના પ્રતિસ્પર્ધી અનુયોગ જ્ઞાનાભ્યાસ અને શ્રાવકના ૧૨ વ્રત, છ આવશ્યક અને સર્વધર્મ ક્રિયાના અનુષ્ઠાનો સમજણપૂર્વક કરવાનું આચાર્યોએ આપણને સમજાવ્યું છે.
આપણે આ પુસ્તકમાં જે જે સ્તવનોના અર્થ સમજાવ્યા તેમાં મુખ્ય ઉપદેશ એ છે કે, સાધક જીવે પોતાના મતાગ્રહ, દુરાગ્રહ અને લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ કરીને મહાત્માઓએ સમજાવેલો જિનભક્તિનો અભ્યાસ, સ્તવના, તેનું પારાયણ અર્થ સમજીને કરવું જેથી રોમે રોમ પ્રભુ ભક્તિ પ્રગટે અને અંતરશત્રુઓ (વિષય કષાયની મલીનતા - ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, કામની વાસના)ને જિતી શકાય. શ્રી દેવચંદ્રજીનું છેલ્લું સ્તવન આપણે સમજયા તેમાં સ્પષ્ટપણે બતાવ્યું છે કે,
