________________
પ્રકરણ : ૧૦ કરતાં કરતાં, કોઈ ધન્ય પળે મુમુક્ષુ જીવ પોતાના આત્મામાં પ્રભુકૃપાથી ઉપાદાન કારણતા પ્રાપ્ત કરી, પોતાના આત્માના ગુણોને પ્રગટ કરવાની વીર્યતા પ્રાપ્ત કરે છે. જેવું પરમાત્માનું અનંતગુણાત્મક સ્વરૂપ પ્રગટ છે, તેવા જ અનંત ગુણો પોતાના આત્મામાં સત્તાગત રહેલા છે તેનો આવિર્ભાવ થવાથી કારણતા પોતાના આત્મામાં પ્રગટ કરે છે. અર્થાતુ આવી દશા જેને પ્રાપ્ત થાય તે સાધક પોતાને સ્વસંવેદન જ્ઞાનરૂપી સમ્યક્દર્શનને પામે છે. આ વાતને હવે આગળની ગાથામાં ખૂબ જ અલૌકિકભાવથી સુંદર રીતે સમજાવે છે કે, અહો ! જિનેશ્વર ભગવાનની તત્ત્વભક્તિથી જીવને ઠેઠ પરાભક્તિ સુધી પહોંચાડે છે. અને ઠેઠ સમ્મદર્શનથી માંડીને મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ કરાવે છે ! /૭l.
સ્વસ્વરૂપ એકત્વતા, સાધે પૂર્ણાનંદ, હો મિતo રમે ભોગવે આતમા, રત્નત્રયી ગુણવૃંદ. હો મિતo
કયું જાણું કર્યું બની આવશે... () આ સ્તવનોમાં ઘણો જ ઊંડો દ્રવ્યાનુયોગનો સિદ્ધાંત સમાયો છે. એકાદ વાર વાંચીને ગાઈ જવાથી તેનો ભાવ અને રહસ્ય સમજવો મુશ્કેલ છે. સૌ પ્રથમ તો ઉપર જણાવ્યું તેમ સાચી મુમુક્ષુતા પ્રાપ્ત થવી અત્યંત જરૂરી છે. કારણ કે મુમુક્ષુતાના મૂળગુણો જે વૈરાગ્ય એટલે ભોગ પ્રત્યે અનાસક્તિ, અને ઉપશમ એટલે કષાયોની મંદતા - આ બે ગુણો જ્યાં સુધી આત્મામાં પ્રગટે નહિ ત્યાં સુધી સિદ્ધાંતજ્ઞાન સમજાય નહિ અને પરિણમન થાય નહિ.
આ ગુણો પ્રાપ્ત કરવા સાધક જીવે સદ્ગુરુ બોધનું નિયમિત શ્રવણ, જિનઆજ્ઞામાં કહેલા શ્રાવકના આચાર તથા અનુષ્ઠાનો જેવાં કે છ આવશ્યક, પ્રતિક્રમણ, સામાયિક, ભક્તિ વગેરે એકનિષ્ઠાપૂર્વક સમજણ અને ભાવપૂર્વક કરવાની અત્યંત જરૂરી છે. અર્થાત્ જ્ઞાનાભ્યાસ
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૬૫ અને સદ્અનુષ્ઠાનો રુચિપૂર્વક નિયમિતપણે આરાધવાથી જેમ જેમ વૈરાગ્ય, ઉપશમ અને જિનભક્તિના પરિણામો વર્ધમાન થાય તેમ તેમ સાધકને પોતાના આત્મસ્વરૂપનું માહાભ્ય વધારે સમજાય અને પોતાના આત્મામાં અનંતગુણો જે અત્યારે સત્તામાં છે પણ કર્મથી અવરાયેલા હોવાથી પ્રગટાવવાની તીવ્ર ઇચ્છા જિજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય. આ વાત શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં સુંદર રીતે પ્રકાશી છે :
કષાયની ઉપશાંતતા, માત્ર મોક્ષ અભિલાષ, ભવે ખેદ અંતર દયા, તે કહિયે જિજ્ઞાસ. (૧૦૮) તે જિજ્ઞાસુ જીવને, થાય સદ્ગુરુ બોધ, (૧૦૯) તો પામે સમકિતને વર્તે અંતર શોધ, વર્ધમાન સમકિત થઈ, ટાળે મિથ્યાભાસ,
ઉદય થાય ચારિત્રનો વીતરાગપદ વાસ. (૧૧૨)
ભાવાર્થ : જે મુમુક્ષુ જીવમાં ઉપર કહ્યા તેમ કષાયની મંદતા, સંવેગ અર્થાત્ મોક્ષની જ માત્ર ઇચ્છા, સંસાર પ્રત્યે વૈરાગ્ય અને પોતાની આત્માની દયા - આ લક્ષણો અથવા ગુણો હોય તે જિજ્ઞાસુ જીવને જયારે સદ્દગુરુનો બોધ શ્રવણનો સુયોગ મળે છે ત્યારે તે જીવ અંતરમુખતાની સાધના કરતાં સમ્યક્ટર્શનને પામે છે અને તે દર્શનવિશુદ્ધિ વધતાં જતાં તે જીવને દર્શનમોહનો ઉપશમ ક્ષય અથવા ક્ષયોપશમ થયા પછી ક્રમે કરીને ચારિત્રમોહનો ક્ષય કરતાં પૂર્ણ વીતરાગદશા પ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં મોક્ષના ઉપાયમાં ઉપરની ગાથાઓમાં સુંદર માર્ગદર્શન જોવા મળે છે. જેની સાધના કરવાની જ્ઞાનીની ભલામણ છે.
આ વાતને હવે શ્રી દેવચંદ્રજીની ૮મી ગાથામાં સમજીએ જેમ જેમ સાધક જીવ પરમાત્મા શ્રી વીતરાગદેવનું અવલંબન લેતાં જેમ જેમ પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની સાથે એકમેકતા સાધે છે તેમ તેમ
