________________
૨૬૨
પ્રકરણ : ૧૦
જિમ જિનવર અવલંબને, વધે સધે એક તાન, હો મિત0 તિમ તિમ આત્માલંબની, ગ્રહે સ્વરૂપ નિદાન. હો મિત૦ કયું જાણું કર્યું બની આવશે... (૭)
માત્ર ચાર જ (૬ થી ૯) ગાથામાં શ્રી દેવચંદ્રજીએ સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગ સમજાવ્યો છે અને જો એકનિષ્ઠાથી આ ચાર ગાથામાં બતાવેલ વિધિ (Process) જો સમજીને તેની આરાધના ભક્તિયોગ આજ્ઞાયોગ અસંયોગના અમૃત અનુષ્ઠાન નિષ્ઠાપૂર્વક થાય તો અવશ્ય જીવને સમ્યક્દર્શનથી માંડીને ઠેઠ પૂર્ણ વીતરાગદશા અને સિદ્ધપદની પ્રાપ્તિ થાય તેવું સામર્થ્ય આ દિવ્ય ગાથામાં ભર્યું છે. તેનો યથાશક્તિ વિચાર અને સમજવાનો આપણે પ્રયત્ન કરીએ.
પ્રસ્તુત ગાથાનો અર્થ સમજવા આપણે ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીના વિમલનાથ ભગવાનના સ્તવનની બે ગાથાઓ પહેલા
જોઈએ તો પ્રભુ અવલંબનનું માહાત્મ્ય વધારે સમજાશે ઃ
સેવો ભવિયા વિમલ જિનેશ્વર, દુલ્લહા સજ્જન સંગાજી, એવા પ્રભુનું દર્શન લેવું, તે આલસમાં ગંગાજી. તત્ત્વપ્રીતિકર પાણી પાએ, વિમલા લોકે આંજીજી, લોયન ગુરુ પરમાત્ર દિએ તવ, ભ્રમણા નાખે સવિ ભાંજીજી’ સેવો ભવિયા વિમલ જિનેશ્વર.......
અર્થ : હે ભવ્યજનો ! તમે વિમલનાથ ભગવાનની સેવા, ભક્તિ કરો. કારણ કે સજ્જન પુરુષો-જ્ઞાનીજનોનો સત્સંગ પ્રાપ્ત થવો બહુ જ દુર્લભ છે. વળી આવા પ્રભુનું દર્શન (ગુણાનુરાગપૂર્વકનું સમ્યક્દર્શન)ની પ્રાપ્તિ પંચમકાળમાં થવી તે આળસના ઘરમાં રહેલા કોઈ આળસુ સાધકને જાણે ગંગાજીની પ્રાપ્તિ, અર્થાત્ જિનવાણીરૂપ ગંગા પ્રાપ્ત થવા બરાબર છે.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૬૩
પછી બીજી ગાથામાં કહે છે કે, જ્યારે કોઈ જીવની કાળ લબ્ધિ પાકે અને સદ્ગુરુનો યોગ થાય ત્યારે તત્ત્વશ્રવણ અને તત્ત્વશ્રદ્ધાનું પાણી, અમૃત, જીવને પીવાનો યોગ સદ્ગુરુવાણીથી પ્રાપ્ત થાય ત્યારે શ્રી સદ્ગુરુ સમ્યકજ્ઞાનરૂપી અંજન નેત્રમાં આંજી, દિવ્યનેત્ર આપીને અનાદિકાળનો અંધકાર નાશ કરે છે અને જિનાજ્ઞારૂપ પરમાત્ર આપીને જીવને સમ્યજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રનો માર્ગ બતાવી પરમ કલ્યાણ કરે છે. આ વાત ઉપિિત ભવપ્રપંચ નામના ગ્રન્થનો સાર ઉપાધ્યાયજી આ સ્તવનમાં આપણને ભક્તિયોગના માધ્યમથી સુંદર રીતે સમજાવે છે. આવા સ્તવનોનો અભ્યાસ કરવાથી અજ્ઞાનતા નાશ પામે છે.
હવે આપણે પ્રસ્તુત સ્તવનની સાતમી ગાથાને વિસ્તારથી સમજીએ. ‘‘જિમ જિનવર અવલંબને” આ શબ્દપ્રયોગ અત્યંત સુંદર છે. આપણો આત્મા જ્યારે પોતાના જ પુરુષાર્થ વડે પોતાના આત્મામાં મુમુક્ષુતાના ગુણો - શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્થા - જે સમ્યક્ દર્શનના પાંચ લક્ષણો જેમ જેમ તે પ્રગટાવવા સત્ - પુરુષાર્થ આદરે છે, અને પરમાત્માની ભક્તિ - બહુમાન - આજ્ઞા આરાધવાનું કાર્ય કરવામાં એકાગ્ર થાય છે, સંસારના ક્ષણિક સુખોને વિસારી, સાચો વૈરાગ્ય અને ઉત્તમ સંવેગના નિર્મળ ભાવોમાં નિમગ્ન ભક્તિભાવે ડૂબે છે, તેમ તેમ જાણે તેનો આત્મા પ્રભુનો ગુણાનુરાગી બને છે. આ એક મોટું Scientific Process છે. પરમાત્માની વીતરાગ મુખમુદ્રા અને તેમના અનંતગુણોમાં જેમ જેમ સાધકનું મનતન લયલીન થાય છે, એકતાન થાય છે તેમ તેમ તેના અંતઃકરણમાંથી વિષયકષાયના મલિન ભાવો દૂર થતા જાય છે, આશ્રવભાવો દૂર થાય છે અને સંવ૨-નિર્જરાના નિર્મળભાવો વધે છે. પરંતુ આ પ્રક્રિયા સફળ કરવા પ્રભુનું અવલંબન એક પ્રબળ નિમિત્ત છે તેમ જાણી, સમજી, પોતાના આત્માનું ઉપાદાન જાગ્રત કરવાના લક્ષે આ સાધના
