________________
પ્રકરણ : ૧૦ સાધકનો આત્મા દર્શનવિશુદ્ધિને વર્ધમાન કરતાં પ્રથમ દર્શનમોહ અને પ્રાંતે ચારિત્રમોહનો ક્ષય કરે છે અને તેને પૂર્ણાનંદ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રથમ જે ક્ષારોપક્ષમિક ગુણો પ્રગટ્યા હતા તે વીતરાગ પરમાત્માના અવલંબનથી ભક્તિ-આજ્ઞા-અસંગ અનુષ્ઠાનોમાં મગ્નતા થતાં તે ગુણો ક્ષાયિક ભાવવાળા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર એમ ક્ષાયિક રત્નત્રયીની ગુણોના વૃંદ અથવા સમૂહને પ્રાપ્ત કરીને આત્મા તે ગુણોમાં નિરંતર ભોગ અને રમણતા કરે છે. આવી દશા જે પૂર્ણ વીતરાગ દશા છે તે પ્રાપ્ત થયા પછી આ આત્મા ક્યારે પણ વિભાવદશામાં જતો નથી, નિરંતર અખંડપણે સ્વસ્વરૂપમાં, પોતાના આત્માના અનંતગણોમાં જ રમણતા કરે છે. તેથી તેને ક્યારે પણ કર્મબંધ થતો નથી અને ફરીથી તેનું સંસારમાં આગમન થતું નથી. તે સિદ્ધિપદને પામે જ છે. આ છે વીતરાગ ધર્મની મહાનતા !
આ અલૌકિક સ્તવનમાં શ્રી દેવચંદ્રજીએ સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગની સાધનાનો ક્રમ આગમશાસ્ત્રોના નિચોડરૂપે કેટલી સુંદર ભક્તિયોગના રૂપમાં આપણને સમજાવ્યું છે તેનો અહોભાવ કરવાના શબ્દો જ જડતા નથી. પહેલી ગાથામાં અભિનંદનસ્વામી સાથે પ્રીતિ કેમ કરવી તે પ્રશ્ન મૂકી, જીવની મૂળભૂત ભૂલ જે પુદ્ગલાનંદીપણું છે તેની સમજણ પાંચમી ગાથામાં આપીને મુમુક્ષજીવને જાગૃત કરી, વૈરાગ્ય અને ઉપશમની સાધના કરવાનો ક્રમ ગાથા ૬ થી ૮ માં અલૌકિક શબ્દપ્રયોગ દ્વારા સમજાવીને પરમ ઉપકાર કર્યો છે ! આ સ્તવન મુખપાઠ કરીને તેનો ભાવાર્થ સમજી, અંતરમુખતાનો અભ્યાસ કરવાથી સાધક જીવને પ્રભુસેવા અને જિનભક્તિથી આત્મ અનુભવનો અભ્યાસ કરવાની ભલામણ અને આશીર્વાદ નવમી ગાથામાં આપે છે.
અભિનંદન અવલંબને, પરમાનંદ વિલાસ, હો મિતo દેવચંદ્ર પ્રભુ સેવના, કરી અનુભવ અભ્યાસ. હો મિતo
કયું જાણું કયું બની આવશે.. (૯)
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૬૭ ગણીશ્રી દેવચંદ્રજીના આવા ઉત્તમ સ્તવનોમાં સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગની સાધનાનો ક્રમ સુંદર રીતે જોવા મળે છે. જિજ્ઞાસુ જીવોએ દેવચંદ્રજીનું બીજું, પાંચમું, અઢારમું, પંદરમું અને ઓગણીસમું સ્તવન ગહન છે. પણ તેનો ભાવાર્થ સમજવાનો પુરુષાર્થ કરવો જરૂરી છે. તો જ ઉપાદાન અને નિમિત્તનો જૈનસિદ્ધાંત સમજાશે અને આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાનો વધારે સ્પષ્ટ (Clear and compelling) જણાશે.
છેલ્લી ગાથામાં ભગવાન શ્રી અભિનંદનસ્વામીની પ્રતિમાજીના દર્શન અને અવલંબનથી અભ્યાસી એવા સાધક મુમુક્ષુને પ્રભુના કેવળજ્ઞાનાદિ અનંત ગુણો પ્રગટ છે તેનાં દર્શન થાય છે અને તે પ્રભુની અરીસા સમાન પ્રતિમાજી નિહાળતાં, સાધક જીવને પોતાના આત્મામાં એવા જ ગુણો સત્તાગત છે તેના દર્શન થાય છે. આવી પ્રતીતિ, શ્રદ્ધાન થવાથી મુમુક્ષુને પરમ આનંદ થાય છે કે મારો આત્મા પણ પ્રભુ જેવા અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતસુખ, અનંત આનંદ આદિ ગુણોનો સમુદ્ર છે. પ્રભુનાં અવલંબન લઈને હું મારા આત્મકલ્યાણ માટે પ્રભુભક્તિ અને જિનઆજ્ઞામાં મગ્ન થઈ, મનુષ્યભવને સફળ કરવા આત્મ અનુભવનો અભ્યાસ નિરંતર કરું એવો ઉલ્લાસ થાય છે. આવા વર્ષોલ્લાસથી કરાતી સાધના જો પ્રભુભક્તિ અને આજ્ઞામાં લીનતાપૂર્વક થાય તો અવશ્ય પરમાનંદનો વિલાસ અર્થાતુ પરમ મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ થાય તેમ દેવોમાં ચંદ્રમા સમાન અભિનંદનસ્વામી સાધકને પ્રતિબોધે છે. તથાસ્તુ ! આ સ્તવન ખાસ મુખપાઠ કરી, તેનો ભાવ સમજીને હૃદયમાં ભક્તિના બીજની વાવણી કરવી રહી. આઠ યોગદૃષ્ટિની સજઝાયનો મુખ્ય સાર પણ આ સ્તવનમાં સંક્ષેપમાં સમાયો છે. તે સમજવા ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી કૃત આઠ યોગદૃષ્ટિનો અભ્યાસ કરવો ખૂબ જ ઉપયોગી થશે.
