________________
૨૬૦
પ્રકરણ : ૧૦
પ્રભુનું અવલંબન સર્વ સાધક જીવો માટે પ્રબળ નિમિત્ત છે. એટલે કે અજ્ઞાની જીવથી માંડીને અવિરત સમ્યક્દૃષ્ટિ, દેશવિરતિધર, સર્વ વિરતિધર અને ધ્યાન શ્રેણીમાં વર્તનારા સર્વ જીવો - ચોથાથી બારમા ગુણઠાણાની સાધના કરતા સર્વજીવોને વીતરાગ પરમાત્મા જ પ્રબળ અવલંબન છે. શાસ્ત્રમાં આને “સાલંબન ધ્યાન” કહ્યું છે જે ધ્યાનમાં અરિહંત અથવા સિદ્ધ ભગવાનનું ધ્યાન ધરી સાધક ધ્યાનમાં એકાગ્ર બને તે સાલંબન ધ્યાન કહ્યું છે. તેમાંય ખાસ કરીને નીચેની દશાના સાધકો માટે તો વીતરાગ પરમાત્માનું અવલંબન અત્યંત જરૂરી છે, અત્યંત ઉપકારી છે. ભક્તિયોગની આરાધના સમર્થ મહાત્માઓ - શ્રી આનંદઘનજી, શ્રી દેવચંદ્રજી અને ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ મહત્ કરુણા કરીને આપણને સ્તવનો રચીને તેના માધ્યમથી સમજાવી છે. જેમ મેંદીને ચૂંટવાથી તેનો રંગ વધારે જામે છે તેમ પ્રભુભક્તિમાં રંગાઈ જવાથી તીવ્ર અનુરાગ પ્રગટે છે. આપણે પ્રીતિ અનુયોગમાં ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીના અનંતનાથ ભગવાનના સ્તવનમાં વિસ્તારથી સમજાવ્યું તેમ આપણા હૃદયમાં તત્ત્વભક્તિનો રંગ એકતાન થાય તેવી સાધના કરવાનો આ મનુષ્યભવનો સુવર્ણકાળ આપણને આત્મઅનુભવની પ્રાપ્તિ માટે સાંપડ્યો છે તો આ અવસર ચૂકવા જેવો નથી. સરખાવો આનંદઘનજીના પદ -
ઈણ વિધ પરખી, મન વિસરામી, જિનવરગુણ જે ગાવે, દીનબંધુની મહેર નજરથી, આનંદઘન પદ પાવે, સમકિત સાથે સગાઈ કીધી, સપરિવાર શું ગાઢી, મિથ્યામતિ અપરાધણ જાણી, ઘરથી બાહિર કાઢી.
હૈ મલ્લિજિન....... (આનંદઘનજી ૧૯મું સ્તવન) પ્રસ્તુત સ્તવનની ૬ઠ્ઠી ગાથામાં ઉપર પ્રમાણે જોયું કે શાસન નાયક ભગવાન મહાવીરની કરુણા કેવી નિરંતર વરસી રહી છે કે શ્રી
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
દેવચંદ્રજી મહાત્મા આપણને સમજાવે છે કે અનાદિકાળના મિથ્યાવાસના, પુદ્ગલ પદાર્થોની ભોગેચ્છાઓની વાસના તોડવા, મટાડવા એક માત્ર રામબાણ ઉપાય છે તે છે જિનેશ્વર ભગવાનનું અવલંબન - અર્થાત્ જગતના સંસારી સંબંધો અને પદાર્થોની નશ્વરતા, અસારતા અને પરિણામે વિયોગનું દુઃખ જ્યારે સાધકને સમજાય છે ત્યારે જેમ દરિયામાં ડૂબતા માણસને કોઈ હેલીકોપ્ટરમાં આવીને દોરડું ફેંકી ઉપર લઈ જાય ને બચાવે, તેવી જ રીતે આપણા જેવા અનાદિકાળના આત્મસ્વરૂપના અજ્ઞાનીજીવો ભ્રાન્તિગત પુદ્ગલ પદાર્થોના સુખમાં રખડનારા જીવોને મહાન્ પુણ્ય યોગના આધારે સાચા સદ્ગુરુના તત્ત્વશ્રવણ અને સત્સંગનો સમાગમ થાય ત્યારે જિનવાણીનું શ્રવણ કરવાનો સુયોગ મળે છે અને વીતરાગ પરમાત્માનું અવલંબન લઈને સાધક જીવ જાગ્રત થાય છે.
૨૬૧
આવા સાધકજીવને બે અગત્યની Conditions પાળવી જરૂરી છે : (૧) તત્ત્વશ્રવણ અને તત્ત્વજિજ્ઞાસાની રુચી કેળવવી અને (૨) જિનઆજ્ઞાનું Maximum પાલન કરવું જેથી તેની સર્વ ધર્મક્રિયાઓ સમજણપૂર્વકની, અંતરના ભાવ-ઉમળકાથી અને પોતાના આત્માની નિર્મળતા અને સ્વરૂપાનુસંધાનના લક્ષે બધા અનુષ્ઠાનો આરાધવાનો લક્ષ અત્યંત જરૂરી છે. જ્ઞાનાભ્યાસ અને ધર્મક્રિયાઓ આ બે, એક રથના પૈડા છે અને જો તે એકનિષ્ઠાથી, સમજણપૂર્વક થાય તો જ આત્મકલ્યાણ સાધી શકાય છે. માત્ર જડક્રિયા લોકસંજ્ઞાથી થાય અને એકાંત શુષ્ક જ્ઞાનીપણું હોય તો તે મોક્ષમાર્ગમાં આગળ ન વધારી શકે. પંચમકાળમાં પણ
મોક્ષમાર્ગ ખૂલ્લો જ છે અને સાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાનો જે આ પુસ્તકમાં
સમજીએ છીએ તે કેવા પ્રબળ અને ઉત્તમ ફળના દેનારાં છે અને મોક્ષની યાત્રાનો આ રાજમાર્ગ છે તે નીચેની ગાથામાં હવે સમજાવે છે.
