________________
૨૩૦
પ્રકરણ : ૯
પ્રકરણ-૯ માં જિનવચન-આજ્ઞા
અમૃત અનુષ્ઠાનનો સાર, સાધનાત્મક સૂચના
દેવાધિદેવ શ્રી મહાવીર સ્વામીએ પોતાની અંતિમ દેશના પાવાપૂરીમાં કરી તે દેશના ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં પૂજ્યપાદ સુધર્માસ્વામી ગણધર ભગવંતે પ્રકાશિત કરી છે તે ઉત્તમોત્તમ ગ્રન્થનો દરેક સાધકે ખાસ જ્ઞાનાભ્યાસ કરવા નમ્ર વિનંતી છે તે ગ્રન્થના ઉજા પ્રકરણની પહેલી ગાથા અત્યંત લબ્ધિગાથા સૂત્ર છે ઃ
चत्तारि परमंगाणि दुल्लहाणीह जंतुणो । माणुसतं सुइ सद्धा संजमम्मि अ वीरीअं ॥
(શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર પ્રકરણ ૩જુ ગાથા ૧) ચારે અંગોય દુષ્પ્રાપ્ય, જીવોને જગમાં ઘણાં, મનુષ્યત્વ, શ્રુતિ, શ્રદ્ધા સંયમે વીર્ય સ્ફૂરણા, “બહુ પુણ્યકેરા પૂંજથી શુભ દેહ માનવનો મળ્યો, તોયે અરે ભવચક્રનો આંટો નહિ એકે ટળ્યો, સુખ પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે, લેશ એ લક્ષે રહો,
ક્ષણ ક્ષણ ભયંકર ભાવમરણે કાં અહો રાચી રહો !’’
(શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર - મોક્ષમાળા શિક્ષાપાઠ ૬૭)
અમૂલ્ય તત્ત્વ વિચારવાળી બાર ભાવનાઓને ભગવાને વૈરાગ્યની માતા કહી છે. તેમાં છેલ્લી ‘‘બોધિદુર્લભભાવના’’માં આચાર્ય ભગવંત સમજાવે છે કે મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ થવી અત્યંત દુર્લભ છે. તેમાંય વળી મનુષ્યભવ, આર્યકુળ, જૈનધર્મ અને ધર્મના સંસ્કારો ગળગુથીમાં મળવા તે ઉત્તરોત્તર દુર્લભ છે અને ઉત્તરાધ્યયનની ઉપરની ગાથામાં જણાવ્યું તેમ મનુષ્યભવ બહુ પુણ્યોદયથી મળે છે. તેમાં પણ જિનવાણીનું શ્રવણ થવું અને તેના પર સમ્યક્ શ્રદ્ધા થવી તે તો અત્યંત અત્યંત દુર્લભ છે.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૩૧
પ્રસ્તુત પ્રકરણ ૯ માં આપણે જિનવચન અને જિનઆજ્ઞા અમૃત અનુષ્ઠાન વિષે ચાર મહાત્માઓનાં દિવ્ય સ્તવનોના માધ્યમથી યથાશક્તિ વિચારણા કરી અને તેને સાધનાત્મક રીતે જો જીવનમાં તેની શ્રદ્ધાપૂર્વક નિયમીત રીતે પાળવામાં આવે તો મોક્ષમાર્ગની મંગળયાત્રા ખૂબ જ સુંદર રીતે થાય. નીચેના Points ની summary ફરી ફરી વિચારવી :
૧. જિનવાણીના અભ્યાસથી જ્ઞાન સમ્યક્ થાય. માટે દ૨૨ોજ એકથી ત્રણ કલાક શાસ્ત્ર અભ્યાસનો ક્રમ કરવો જરૂરી છે. તેમાંય ખાસ કરીને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર અને ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી રચિત અધ્યાત્મસાર, જ્ઞાનસાર અને આઠ યોગદૃષ્ટિની સજ્ઝાયના અર્થ સમજવા. જિજ્ઞાસાપૂર્વક ગુરુમુખે તેનું શ્રવણ બહુ જ સમજવું જરૂરી છે.
૨. જિનઆજ્ઞા – જિનેશ્વર ભગવાને કહેલા સર્વ ધર્મક્રિયાના અનુષ્ઠાનો જેવા કે છ આવશ્યક, પ્રતિક્રમણ, સામાયિક, ચૈત્યવંદન, પ્રભુપૂજા - સેવા, સ્નાત્રપૂજા, અષ્ટપ્રકારી પૂજા અને અન્ય પૂજાઓ ભાવપૂર્વક કરવાથી ધીમે ધીમે અંતરશુદ્ધિ થાય. શરૂઆતમાં ન સમજાય તો પણ ધર્મના અનુષ્ઠાનો કરવાની પ્રભુની આજ્ઞા છે માટે શ્રાવકે આ બધા અનુષ્ઠાનો અવશ્ય કરવા, તેનો નિષેધ કરવાથી ઉત્સૂત્રપણું થવાના દોષો થાય છે. દરેક ક્રિયા સદ્ગુરુના બોધથી સમજીને કરવાની ભાવના અને શ્રદ્ધા રાખવી.
૩. પ્રીતિ અનુયોગ, ભક્તિ અમૃત અનુષ્ઠાન અનુયોગ અને જિનવચન - આશા અમૃત અનુષ્ઠાનો જે આપણે અત્યાર સુધી વિચાર્યા તે બધા જેમ જેમ સમજીને ભાવપૂર્વક થાય તેમ તેમ સાધકને વૈરાગ્યભાવની વૃદ્ધિ થાય અને મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે સંવેગ
