________________
૨૫૨
પ્રકરણ : ૧૦
જ મૂળ લક્ષણ છે કે જ્યાં સુખ નથી ત્યાં સુખબુદ્ધિ કરાવે જેમ કે પાંચ ઈન્દ્રિયોના વિષયો, સ્ત્રી, ધન, પરિવારમાં સુખબુદ્ધિ હોવી એ મિથ્યાત્વી જીવનું મૂળભૂત લક્ષણ છે. અને જ્યારે જીવની કાળલબ્ધિ પાકે છે, અને તે સદ્ગુરુ અને જિનવાણીના તત્ત્વશ્રવણથી જાગૃત થઈને યોગદૃષ્ટિમાં આવે છે ત્યારે જ તેને ધીમે ધીમે પુદ્ગલપદાર્થોની પ્રીતિસુખબુદ્ધિ ઘટે છે અને તત્ત્વશ્રવણથી આત્મા અને પરમાત્મા પ્રત્યે સાચો પ્રેમ, બહુમાન જાગે છે. આવું રૂપાંતર થવું તે મહાન પુણ્યોદય હોય ત્યારે જ થાય કારણ કે અનાદિકાળનાં ભોગરૂચિના ઊંડા સંસ્કાર મટવા બહુ જ મુશ્કેલ છે.
હવે બીજી ગાથામાં વીતરાગ પરમાત્માનો અંતર વૈભવ અને
શુદ્ધ આત્મદ્રવ્ય, દ્રવ્યાનુયોગના સિદ્ધાંત પ્રમાણે સમજાવે છેપરમાતમ પરમેશ્વરૂ, વસ્તુગતે તે અલિપ્ત હો મિત્ત) દ્રવ્ય દ્રવ્ય મીલે નહિ, ભાવે તે અન્ય અવ્યાપ્ત હો મિત્ત૦ (૨)
વીતરાગ પરમાત્મા તે પરમ આત્મા છે અર્થાત્ તેમના ગુણવૈભવને લીધે સર્વથી શ્રેષ્ઠ આત્મા છે. કારણ કે સર્વજ્ઞ વીતરાગદેવ સર્વ દોષોથી મુક્ત છે. વળી આ પરમાત્મા પરમ ઈશ્વર છે કારણકે તેઓ અનંતજ્ઞાનાદિ ગુણોના સ્વામી છે.
આ બીજી ગાથામાં આત્મદ્રવ્યના ગુણધર્મો ઊંડાણથી સમજાવે છે. પરમાત્માનું આત્મદ્રવ્ય મૂળભૂત વસ્તુધર્મથી અલિપ્ત છે. સંગ્રહનયની અપેક્ષાએ બધા જીવદ્રવ્ય કર્મોથી, શરીરથી અને સર્વ પ્રકારના પૌદ્ગલિકભાવોથી અલિપ્ત જ છે. કારણ કે કોઈપણ એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યની સાથે સર્વથા મિલન ન પામવાના સ્વભાવવાળું હોય છે, અર્થાત્ પરદ્રવ્યથી સર્વથા અલિપ્ત જ છે.
વળી જીવદ્રવ્ય મિથ્યાત્વભાવવાળો બન્યો છતો કાર્યણવર્ણગાના
૨૫૩
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
પુદ્ગલો ગ્રહણ કરીને તેની સાથે સંયોગભાવે એકમેક થાય છે ખરો, પરંતુ એક જીવદ્રવ્ય બીજા જીવદ્રવ્ય સાથે તાદાત્મ્યભાવે એકમેક થઈ જ ન શકે આવો દ્રવ્યાનુયોગનો સિદ્ધાંત છે. બધા જ દ્રવ્યો સ્વભાવથી સ્વતંત્ર છે, અલિપ્ત છે આ મહાન જૈનદર્શનનો તત્ત્વસિદ્ધાંત કેવળી ભગવાને પ્રકાશ્યો છે અને વિશ્વમાં બધા જ જીવ અને અજીવ દ્રવ્યો આવી રીતે જ પ્રવર્તે છે.
વળી જે ‘દ્રવ્ય દ્રવ્ય મીલે નહિ” એ મહા જૈનસિદ્ધાંત પ્રમાણે કોઈ પણ જીવદ્રવ્ય અન્ય જીવ દ્રવ્ય સાથે ક્યારે પણ મળતું નથી. બધા જીવ દ્રવ્યો સ્વતંત્ર છે. અને અભિનંદનસ્વામી તો સર્વ કર્મોથી અને મન-વચન-કાયાના યોગોથી પણ સર્વથા મુક્ત છે અને સિદ્ધાલયમાં કોઈપણ બીજા જીવદ્રવ્ય અથવા પુદ્લ (અજીવ)દ્રવ્ય સાથે ક્યારે મળવાના નથી, સ્વતંત્રપણે પોતાના જ્ઞાનાનંદમાં અનંતકાળ બિરાજે
છે.
ભાવથી વિચારીએ તો મુક્તિગત સર્વ આત્માઓ અન્ય કોઈપણ દ્રવ્ય (જીવ કે અજીવદ્રવ્યની સાથે)થી એકાકાર થતા જ નથી, અવ્યાપ્ત જ રહે છે આ પ્રમાણે શ્રી અભિનંદનસ્વામી ભગવાન દ્રવ્યથી એક સ્વતંત્ર શુદ્ધ આત્મદ્રવ્ય છે અને ભાવથી પોતાના ગુણપર્યાયમાં વર્તનારા છે. આવી રીતે આ ગાથામાં દ્રવ્યાનુયોગના સિદ્ધાંત અનુસાર સર્વ દ્રવ્યો સ્વતંત્ર છે અને બીજા દ્રવ્યમાં વ્યાપ્ત થતા નથી એમ સમજાવ્યું. હવે નીચેની ગાથામાં શ્રી અભિનંદનસ્વામીનું અંતરંગ વૈભવ, તેમના ગુણો કેવા પ્રગટ છે તે સમજાવે છે. આવા ગુણો આપણા આત્મામાં સત્તાગત છે પણ કર્મથી અવરાયેલા છે, પ્રગટ નથી.
શુદ્ધ સ્વરૂપ સનાતનો, નિર્મલ જે નિસંગ, હો મિત્તO આત્મવિભૂતિ પરિણમ્યો, ન કરે તે પરસંગ. હો મિત૦ (૩)
