________________
૧૩૦
પ્રકરણ : ૭ અભૂત યોગ સમજાવ્યો છે. જેમ જેમ સાધકની મનની ચિત્તવૃત્તિઓ ભગવાનમાં લીન થાય, તન્મય થાય, તેમ તેમ સાધકે પોતે જ અપૂર્વ ચિત્તપ્રસન્નતા અનુભવે છે. આવી અલૌકિક પ્રીતિ-ભક્તિનું ફળ હમણાં જ, આ જ ભાવે સાધક અનુભવે છે. શ્રી આનંદઘનજી તેમના છઠ્ઠા સ્તવનમાં આ ભક્તિનો મર્મ વધારે પ્રકાશે છે –
‘તુજ મુજ અંતર માંજશે રે, વાજશે મંગળ તૂર, જીવસરોવર અતિશય વાધશે રે, આનંદઘન રસપૂર.
(શ્રી આનંદજીકૃત - પદ્મપ્રભુનું કહ્યું સ્તવન) શ્રી આનંદઘનજીના સ્તવનોમાં અધ્યાત્મભક્તિ યોગનો મહિમા શબ્દ શબ્દ આપણને દેખાય છે. તેવી રીતે શ્રી દેવચંદ્રજીના પદોમાં દ્રવ્યાનુયોગ, જ્ઞાનયોગ અને ભક્તિયોગનો ઉત્કૃષ્ટ ત્રિવેણી સંગમ આપણને મળ્યો છે. આવા મહાત્માઓના સ્તવનોનું ગુણગ્રામ કરવું, ભક્તિભાવે ગાવું ને અર્થ સમજવા તે ખરેખર તો હું મારા માટે મહાનું પુણ્યોદયનો યોગ સમજુ છું. આ સ્તવનોનો ભાવાર્થ લખતાં આનંદના ઉભરા આવે છે અને કોઈ દૈવિક ચિત્તપ્રસન્નતાનો અનુભવ અખંડપણે અનુભવાય છે અને તેનું કારણ ખરેખર ગુરુકૃપા જ છે.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૩૧ તહત્તિ ભત્તે' અર્થાત્ હે પ્રભુ આપ કહો છો તેમ જ છે, તેમ જ છે એવી વિનયભક્તિથી પ્રભુની દેશના સાંભળતા હતા.
મહાપુરુષોની પ્રભુ પ્રત્યે આવી ઉત્કૃષ્ટ વિનયભક્તિ આ સ્તવનોમાં પદે પદે જોવા મળે છે ! જુઓ, દેવચંદ્રજી એક સમર્થ જ્ઞાની પુરુષ હતા અને સર્વ આગમોના પારગામી હતા છતાંય ભગવાન આગળ નાના બાળકની જેમ નિર્દોષતાપૂર્વકની વિનંતી, કાલાવેલા કરતાં કહે છે કે, હે ચતુર પુરુષ ! હે પ્રભુ ! આપ તો મોક્ષમાર્ગના જ્ઞાતા છો તો મને મારી મુંઝવણ દૂર કરવા કૃપા કરો ! મારી સમસ્યા એ છે કે પરમાત્મા ઋષભદેવ સાથે મારે પ્રીતિ કેમ કરવી ? આ સ્તવનનો અમેરિકામાં પહેલો સ્વાધ્યાય ૧૯૮૩માં કરાવેલો અને મને બરાબર યાદ છે કે મેં આ વાત પર ભાર મૂકેલો કે આપણને કેમ આવા પ્રશ્નો ચતુર (જ્ઞાની) પુરુષને પૂછવાનું મન જ નથી થતું ? કારણ કે આપણી જિજ્ઞાસાની ખામી છે અને તેથી આવી પ્રીતિ કરવાનું ક્યારે પણ સુઝતું નથી ! હવે ગ્રન્થકાર વધારે સ્પષ્ટતાથી પોતાની મુંઝવણ બતાવે છે કે પ્રભુ તો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવથી - સર્વ પ્રકારે મારાથી ચૌદ રાજલોક એટલે ઘણાં ઘણાં દૂર જઈ સિદ્ધશીલા પર જઈ વસ્યા છે, અર્થાત લોકાન્ત મોક્ષમાં જઈ બિરાજ્યા છો. ત્યાં સિદ્ધ અવસ્થામાં ભગવાનને મન-વચન-કાયાના યોગ પણ નથી. તો આવા અયોગી, અભોગી, લોકોત્તર દેવથી મારે પ્રીતિ કરવાનો કયો પ્રકાર છે તે હે ચતુર પુરુષ, હે સદ્દગુરુ ભગવંત, આપ કૃપા કરી મને સમજાવો. આ સ્તવનમાં માત્ર છ ગાથાઓમાં પ્રીતિ અનુષ્ઠાનનો મર્મ ખૂબ જ ઊંડાણથી છે. તે હવે આપણે સમજીએ
કાગળ પણ પહોંચે નહિ, નવિ પહોંચે હો તિહાં કો પરધાન, જે પહોચે તે તુમ સમો, નવિ ભાંખે હો કોનું વ્યવધાન.
ઋષભ જિર્ણોદશું પ્રીતડી.....(૨)
હવે આપણે આ મારું પ્રાણપ્રિય સ્તવન શ્રી દેવચંદ્રજીકૃત ઋષભદેવ પ્રભુના સ્તવનનો ભાવાર્થ યથાશક્તિ સમજીએ. ઋષભ નિણંદશું પ્રીતડી, કીમ કીજે હો કહો ચતુર વિચાર, પ્રભુજી જઈ અલગ વસ્યા, તિહાં કિણે નવિ હો કો વચન ઉચ્ચાર.
ઋષભ નિણંદશું પ્રીતડી...(૧) ભગવતીસૂત્રમાં શ્રી ગૌતમસ્વામી ૩૬ ,૦૦૦ પ્રશ્નો પૂછીને તેના જવાબ ભગવાન પાસેથી મેળવતા અને સમયે સમયે ‘તહત્તિ,
