________________
૧૫૪
પ્રકરણ : ૮
સહુ સાધન બંધન થયાં, રહ્યો ન કોઈ ઉપાય, સાધન સમજ્યો નહિ, ત્યાં બંધન શું જાય ? પ્રભુ પ્રભુ લય લાગી નહિ, પડ્યો ન સદ્ગુરુ પાય, દીઠા નહિ નિજ દોષ તો, તરીએ કોણ ઉપાય ? (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર - વચનામૃત ૨૬૪)
ભાવાર્થ :- આ જીવે અનાદિકાળથી લૌકિકભાવે ધર્મની આરાધના કરી હશે પણ પોતાના દોષો ભણી દૃષ્ટિ જ કરી નથી અને સાચી મુમુક્ષુતા ક્યારે પણ પ્રાપ્ત થઈ નથી. સત્પાત્રતા અથવા મુમુક્ષુતાના ગુણો પ્રાપ્ત કર્યા નથી તેથી હું અનંતકાળથી ભવ સંસારમાં આથડ્યો, ભવભ્રમણ કર્યું, પણ પોતાનું માન, અજ્ઞાન, કષાયોને ઓળખ્યા જ નહીં તો મારું કલ્યાણ કેવી રીતે થાય ? વળી સંત જ્ઞાની સદ્ગુરુને ઓળખ્યા વગર, તેમનો આશ્રય લીધા વગર જે જે સાધન કર્યાં તેનાથી અંશમાત્ર પણ વિવેક પ્રગટ્યો નહીં એટલે શું કરવાથી કલ્યાણ થાય તે જાણ્યું નહીં. તેથી ધર્મના નામે હે પ્રભુ ! તપ, જપ, શાસ્ત્ર અભ્યાસ, સત્સંગ, ક્રિયાઓ કરી તે નિષ્ફળ થયાં. કારણ કે આ જીવે પોતાના દોષો પોતે તપાસ્યા નથી અને પોતાના દોષો જાણીને કાઢ્યા
વગર કર્મનું બંધન કેવી રીતે જાય ?
આવી રીતે જ્યારે સાધક પોતાના દોષોનું Introspection અર્થાત્ અંતરંગ દોષોનું અવલોકન કરે અને તે દોષોને ટાળવા સમર્થ જ્ઞાનીપુરુષનું અવલંબન લે ત્યારે જ તેના દોષો પકડાય અને જ્ઞાનીની આશ્રયભક્તિથી તે દોષો ક્રમે કરીને ઢીલા થાય અને અનુક્રમે નાશ પામે. તો સાધક જીવે પહેલો એકડો જે ઘુંટવાનો છે તે ઉપરના પદોમાં શ્રીમદ્ભુએ સ્પષ્ટતાથી બતાવ્યો છે તેની શરૂઆત KG માં કરવાની છે. એકવાર જીવ જાગૃત થાય અને જ્ઞાની સદ્ગુરુની ઓળખાણ,
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૫૫
શ્રદ્ધા, ભક્તિ તેના હૃદયમાં જાગે ત્યાર બાદ મોક્ષમાર્ગની યાત્રા સરળતાથી આગળ વધે. આપણે આગળના પ્રકરણમાં જોઈ ગયા કે મોક્ષમાર્ગની મંગળયાત્રા સન્દેવ અને સદ્ગુરુ પ્રત્યે સાચો પ્રેમ, પ્રીતિ અને અર્પણતાથી શરૂ થાય છે. આવી ભૂમિકા જે સાધકની હોય તેણે હવે જ્ઞાનીની અને પરમાત્માની ભક્તિ કરવાથી શું પ્રાપ્ત થાય, કેવું કલ્યાણ થાય અને ભક્તિરસનો આસ્વાદ કેવો અમૃતનો સમુદ્ર છે તે હવે આપણે આગળના સ્તવનોનાં માધ્યમથી વિચારીએ.
૧. અધ્યાત્મયોગી શ્રી આનંદઘનજી કૃત શ્રી વિમલનાથ ભગવાનનું સ્તવન :
દુઃખ દોહગ રે ટળ્યાં રે, સુખ સંપદશું ભેટ, ધિંગધણી માથે કિયો રે, કુણ ગંજે નર બેટ,
વિમલ જિન, દીઠાં લોયણ આજ,
મારા સિધ્ધાં વાંછિત કાજ... વિમલજિન૦ (૧)
ભાવાર્થ :- સાચા સાધકની પ્રભુભક્તિ તો કેવી દિવ્ય અને અલૌકિક હોય અને ભગવાનની પ્રતિમાજીના દર્શન થતાં કેવો આનંદ અને વીર્યોલ્લાસ પ્રગટે તેનો તાદેશ ચિતાર પ્રથમ ગાથામાં શ્રી આનંદઘનજી સમજાવે છે :
શ્રી વિમલનાથ ભગવાનનાં દર્શન થતાં આજે મારા સર્વ દુઃખ અને દોહગ એટલે દૌર્ભાગ્ય દૂર ચાલ્યા ગયા. કારણકે અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતવીર્ય, અને અનંતસુખના સાગર એવા દેવાધિદેવના દર્શન થવાથી મારો આત્મા પણ તેવા જ ગુણોનો ભંડાર છે તેવું ભાન થયું. તેથી હું અત્યંત આનંદ અનુભવું છું. અનાદિકાળથી દેહમાં જ આત્મબુદ્ધિ કરી અનેક કલ્પનાઓ કરીને હું દુઃખી થતો હતો. પણ સદ્ગુરુના તત્ત્વશ્રવણથી પરમાત્માના દર્શન થતાં પ્રભુની જેમ હું પણ
