________________
૨૦૦
પ્રકરણ : ૯ શ્રી સદ્ગુરુના તત્ત્વબોધથી સમજવાની જરૂર છે. જૈનદર્શનમાં નવ તત્ત્વ, છ દ્રવ્ય, આત્માના છ પદ અને સકળ દ્રવ્યાનુયોગ, કરણાનુયોગ, ચરણાનુયોગ એ ભગવાનના ધર્મોપદેશનું ઊંડું જ્ઞાન જે ગુરુગમથી સમજે, સાચી શ્રદ્ધા કરી તે જ્ઞાનને પચાવે અર્થાત્ આચરે તે જ જીવ ધર્મી કહેવાય જગતમાં અન્ય ધર્મમાં તો ‘અમારો ધર્મ જ સાચો” એમ પોકારે છે. પણ તેનો મર્મ તો વીરલા જ જાણે છે એમ શ્રી આનંદઘનજી ઉપરની ગાથાના પૂર્વાર્ધમાં કહે છે.
હવે ઉત્તરાર્ધમાં બીજો મહત્ત્વનો મર્મભેદ સમજાવે છે. અનાદિકાળથી આપણે બધાએ ધર્મની આરાધના તો કરી હતી પણ હજી સુધી કલ્યાણ થયું નથી. તેથી આપણી સાધના આત્માનું કલ્યાણ કરનારી નથી બની. તો શું ખામી હશે કે જેથી : “સહુ સાધન બંધન થયા, રહ્યો ન કોઈ ઉપાય, સત્સાધન સમજ્યો નહીં ત્યાં બંધન શું જાય?” – શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી આ પદમાં આપણને જાગૃત કરે છે કે, આપણી મતિકલ્પનાથી ધર્મના બધા સાધનો – યમ, નિયમ, તપ, જપ, શાસ્ત્રાભ્યાસ વગેરે અનંતવાર કર્યા છતાં કર્મબંધનમાંથી મુક્તિ તો મળી નહિ પણ પરિભ્રમણ ચાલુ જ રહ્યું છે. તેનું કારણ જણાવે છે કે, ‘સત્સાધન સમજ્યો નહિ” અર્થાત જ્ઞાની પુરુષને ઓળખ્યા વગર તેમના ગુરુગમ ને જાણ્યા વગર, જ્ઞાનીની આજ્ઞા લીધા વગર, જે જે સાધન કર્યા તે બંધનરૂપ થયા. કારણ કે પોતાના સ્વછંદને છોડ્યા વિના સાચી મુમુક્ષુતા પ્રગટતી નથી અને આત્માનો લક્ષ પણ થતો નથી.
તો પ્રસ્તુત ગાથામાં શ્રી આનંદઘનજી ઉત્તરાર્ધમાં કહે છે કે, ધર્મ જિનેશ્વર ચરણ ગ્રહ્યા પછી કોઈ ન બાંધે કરમ” અર્થાત્ જિનેશ્વર ભગવાન અને તેમના માર્ગે વર્તનારા સગુરુના ચરણોની સમ્યક શ્રદ્ધા અને અવલંબનપૂર્વક જો સાધના કરવામાં આવે તો તે મુમુક્ષુને નિકાચિત કર્મ બંધાતાં નથી અર્થાત્ અનંતાનુબંધી કર્મ જે અનંત
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૦૧ સંસારનો ભવ બંધ કરાવે તે બંધાતા નથી, જીવ જો અમૃત અનુષ્ઠાનપૂર્વક દેવ-ગુરુ-ધર્મની સમ્યક્ શ્રદ્ધાપૂર્વક આશ્રય ભક્તિ કરે તો તે જીવ થોડા જ સમયમાં સર્વ કર્મબંધનથી મુક્ત થાય છે.
આ ગાથામાં “જિનેશ્વર ચરણ”નો અર્થ ભગવાનના ચરણકમળની સેવા અથવા ચરણ એટલે જિનવાણી પણ અર્થ થઈ શકે અથવા ચરણ એટલે આજ્ઞા પણ થઈ શકે. ટૂંકમાં જયારે સાધક પોતાના આત્મકલ્યાણ માટે સદ્દગુરુને શોધીને તેમના ચરણોમાં એકનિષ્ઠા અને સમ્યફ શ્રદ્ધાપૂર્વક પ્રીતિ-ભક્તિ અમૃત અનુષ્ઠાનોની સાધના કરવા પોતાનું જીવન દાવ પર મૂકી સંપૂર્ણ સમર્પણભાવથી સાધના કરવા તૈયાર થાય ત્યારે તેને ગુરુકૃપાથી મોક્ષમાર્ગની મંગળયાત્રામાં બધા જ સાધનો આવી મળે છે અને તેની મોક્ષયાત્રા સુગમતાથી નિર્વિને મંજીલ સુધી પહોંચે છે. જયારે કોઈ સાચો જિજ્ઞાસુ સાધક શ્રી સદગુરુના ચરણોમાં પોતાની અર્પણતા કરે છે ત્યારે શ્રી ગુરુ શું ચમત્કાર કરે છે તે હવે ત્રીજી ગાથામાં બતાવે છેપ્રવચન અંજન જો સદગુરુ કરે, દેખે પરમ નિધાન, જિનેશ્વર) હૃદય નયણ નિહાળે જગધણી, મહિમા મેરૂ સમાન. જિનેશ્વર) Ilall
અત્રે ““પ્રવચન” એટલે પ્રકૃષ્ટ વચન. શ્રી જિનેશ્વર ભગવાને પ્રકાશલા સિદ્ધાંતજ્ઞાનને જ્યારે શ્રી સદ્દગુરુ ભગવંત પોતાની આત્મ અનુભૂતિપૂર્વક ગુરુગમથી સુશિષ્યને સમજાવે છે ત્યારે તે મુમુક્ષુના હૃદયમાં સમ્યકજ્ઞાનરૂપી અંજન શ્રી સદગુરુ કરે છે જેના પરિણામે તે મુમુક્ષુ પોતાના હૃદયમાં જાણે ““પરમનિધાન” અર્થાતુ પોતાના આત્મસ્વભાવને દેખે છે, અનુભવે છે અર્થાત્ સદ્ગરના બોધરૂપી અંજનથી તેને દિવ્યચક્ષુ પ્રાપ્ત થાય છે અને અરૂપી એવું આત્મદ્રવ્યથી તેને સ્વસંવેદનજ્ઞાનની અનુભૂતિ થાય છે. જયારે મુમુક્ષુજીવને આવી દિવ્ય
