________________
૧૯૮
પ્રકરણ : ૯ અસરકારક છે અને સુંદર રીતે ગાઈ શકાય તેવી રચનાઓ હોવાથી ભક્તિભાવે, ઉલ્લસિત હૃદયથી ગાઈને તેના અર્થ સમજીએ, તો આપણું કલ્યાણ અવશ્ય થશે.
પ્રથમ ગાથામાં ધર્મનાથ ભગવાનની હર્ષ અને ઉલ્લાસપૂર્વક સ્તવના કરતાં કહે છે કે, હે પ્રભુ ! આપના ગુણાનુરાગથી ભરેલી મારી પ્રીતિ, પ્રેમ જે આપની વીતરાગતા અને અનંત ગુણોના વૈભવની જિનમુદ્રા જોઈને સ્તવના કરવા માગું છું તેમાં કદીય ભંગ ન પડે તેવી પ્રાર્થના તમને કરું છું. કારણકે તમારી ભક્તિ અને પ્રેમ મારા રોમેરોમમાં એવો ઉલ્લસિત છે કે તે પ્રેમ-ભક્તિ વિના હું જીવી શકું તેમ નથી.
પ્રથમ ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં પોતાની ટેક, એકનિષ્ઠા બતાવતાં શ્રી આનંદઘનજી કહે છે કે, આ અમારી ‘કુલવટ' એટલે અંતરઆત્મદશા પામેલા અમારા જેવા આત્માઓની આ એકનિષ્ઠા છે કે અમારા હૃદયમાં શુદ્ધદેવ અર્થાત્ વીતરાગ સર્વજ્ઞદેવ સિવાય બીજા જગતના કોઈ પણ દેવો-હરિહર બ્રહ્માદિને - હું મનમાંય લાવતો નથી કારણ કે આપ દેવાધિદેવ જ સંપૂર્ણ વીતરાગ સર્વજ્ઞદશા પામ્યા છો અને હું પણ એ દશા પામવાનો તીવ્ર અભિલાષી છું તેથી હે નાથ! મારા મન મંદિરમાં તમારા સિવાય કોઈ અન્ય દેવ પેસી શકે તેમ નથી. જુઓ ! પ્રથમ ગાથામાં જ આપણા જેવા સાધકને માટે ભગવાનનું અનન્યશરણ પ્રાપ્ત કરાવી વ્યવહાર સમકિતનું દાન જાણે કરી દીધું તેવી આ ચમત્કારિક લબ્ધિગાથા છે ! ધરમ ધરમ કરત જગ સહુ ફિરે, ધર્મ ન જાણે હો મર્મ જિનેશ્વર, ધરમ જિનેશ્વર ચરણ ગ્રહ્યા પછી, કોઈ ન બાંધે હો કર્મ...જિનેશ્વર. (૨)
જગતના સૌ મનુષ્યાદિ જીવો “ધરમ ધરમ” એવો શબ્દોચ્ચાર
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૯૯ કરે છે પણ તે ધર્મનો મર્મ તો જાણતા જ નથી. જેવી રીતે એક પોપટ “સીતારામ” બોલે અને એક હનુમાન અથવા સંત તુલસીદાસ “સીતારામ” બોલે તેમાં જમીન-આસમાનનો તફાવત છે. તેવી રીતે જગતના લોકો પોતાના કુળધર્મ અને ગચ્છ-મતના કદાગ્રહથી ધરમ ધ્યાન કરીએ છીએ તેમ માને તેથી ધર્મધ્યાન થતું નથી. ધર્મનો મર્મ તો જ્ઞાની પુરુષના હૃદયમાં રહેલો છે અને તીર્થંકરદેવના બોધમાં રહેલો છે. તે સમજવા સાચી મુમુક્ષુતા, સત્પાત્રતા જોઈએ તો જ ધર્મનો મર્મ સમજાય.
જૈનદર્શનમાં ધર્મ શબ્દના ઘણાં જુદા અર્થો અથવા Defintions આગમ શાસ્ત્રોમાં મળે છે :૧. ધર્મ એટલે સચ્ચનગાન વારિત્રાળ મોક્ષમાર્ગ: ૨. ધર્મ એટલે આત્મ સ્વભાવમાં વર્તે તે ધર્મ. ૩. ગાથા એકમાં કહેલ સમ્યકજ્ઞાન, સમ્યક્દર્શન અને સમ્મચારિત્ર
એ રત્નત્રયીને શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા ધર્મ કહે છે. ૪. જે સંસાર પરિભ્રમણમાંથી મુક્ત કરી આત્માને ઉત્તમ સુખમાં,
શાશ્વત સુખમાં, સિદ્ધદશામાં લઈ જાય તે ધર્મ. ૫. આત્માનો સ્વભાવ તે ધર્મ. રાગદ્વેષરૂપી વિભાવ તે અધર્મ.
(શ્રી સમંતભદ્ર આચાર્ય રચિત રત્નકરંડશ્રાવકાચાર ગ્રન્થમાંથી આ ધર્મની વ્યાખ્યાઓ અત્રે રજુ કરેલ છે.)
શ્રી સમન્તભદ્ર આચાર્ય લગભગ ૨૦૦૦ વર્ષ પહેલા થઈ ગયા અને તેઓશ્રી ખૂબ જ સમર્થ અને પ્રબુદ્ધ પ્રજ્ઞાવંત હતા જેમણે રત્નકરંડશ્રાવકાચાર અને બીજા ઘણાં ગ્રન્થરત્નો રચ્યા છે. ઉપર કહ્યા તે ધર્મની વ્યાખ્યાઓનું ગુરુગમ સમજવા તીર્થંકરદેવના આગમશાસ્ત્રો
