________________
૨૦૪
પ્રકરણ : ૯ કલ્યાણ થયું નહિ. મેં મારા સ્વચ્છંદને પોષવા ઘણાં તીર્થસ્થળોની યાત્રા કરી છે, તપ, જપ, શાસ્ત્ર અભ્યાસ પણ કર્યો છે, ધર્મની આરાધના લોકસંજ્ઞાથી કરી છે તો મારી શું ભૂલ રહી છે કે, જેથી મારું ભવભ્રમણ હજી ચાલુ જ રહ્યું છે ?
જેમ શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રની રચના ગુરુ અને શિષ્ય વચ્ચેના સંવાદ તરીકે ખૂબ જ રસિક અને માર્મિક છે તેવી રીતે પ્રસ્તુત ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં જાણે ભગવાન ધર્મનાથસ્વામી આનંદઘનજીને જવાબ આપે છે કે, મોક્ષ મેળવવાનો સાચો અને સરળ માર્ગ તો સદ્ગુરુ પ્રત્યેનો પ્રેમ, તેમની પ્રતીતિ એટલે શ્રદ્ધા, વિશ્વાસ અને તેમના બોધવચનોનો વારંવાર વિચાર, અનુપ્રેક્ષા કરવાથી આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ તથા અનુભૂતિ ટૂંકડી થશે. અર્થાત્ પોતાના આત્મામાં અંતરમુખતા કરતાં ભગવાનના આત્માનાં દર્શન પોતાના આત્મામાં જ થશે. પરંતુ અગત્યની શરત એ છે કે અરૂપી એવા આત્માના દર્શન ગુરુગમ વિના કોઈ કાળે થતાં નથી જ. આ રહસ્યને શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી તેમના પ્રસિદ્ધ “યમનિયમ” પદમાં સ્પષ્ટ માર્ગની સમજણ આપે છે –
“અબ ક્યો ન બિચારત હૈ મન મેં, કછુ ઓર રહા ઉન સાધન સે, બિન સદ્ગુરુ કોઈ ન ભેદ લહે, મુખ આગલ હૈ કહ બાત કહે. કરુના હમ પાવત હૈ તુમકી, વહ બાત રહી સુગુરુ ગમ કી, પલ મેં પ્રગટે મુખ આગલ મેં, જબ સદ્ગુરુ ચરણ સુપ્રેમ બસે.”
(યમ-નિયમ પદ - શ્રીમદ રાજચંદ્રવચનામૃતજી) હવે નીચેની ગાથામાં એક નવી સમસ્યા પ્રભુને શ્રી આનંદઘનજી બાળકની જેમ નિર્દોષતાપૂર્વક કહે છેએક પખી કેમ પ્રીતિ પરવડે, ઉભય મિલ્યા હોયે સંધિ જિનેશ્વર હું રાગી હું મોહે સુંદીયો, તું નીરાગી નિરબંધ જિનેશ્વર૦ પી.
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૦૫ ઉપરની ગાથામાં નિવેદન કરે છે કે, હે પ્રભુ ! મારા પક્ષે તમને પ્રીતિ કરવાની પ્રબળ ઇચ્છા છે પણ આપ તો વીતરાગ છો તેથી મારા પ્રત્યે આપ પ્રીતિ કરવાના જ નથી ! તો આપણો મેળાપ, મનમેળ વિના કેવી રીતે થશે ? વળી હું તો રાગદ્વેષથી ભરેલો અને મોહના ફંદામાં ફસાયેલો છું, જયારે આપ તો નીરાગી, સંપૂર્ણ વીતરાગ અને સર્વ કર્મબંધનથી રહિત છો તો આપની સાથે મારી પ્રીતિ કેવી રીતે થાય ? આ ગાથામાં માર્મિક રીતે આનંદઘનજી જણાવે છે કે, પોતે સમર્થ જ્ઞાની છે અને ભગવાન વીતરાગ છે તેથી કદીય રાગ કે પ્રીતિ એમના પ્રત્યે નહિ કરે પણ પહેલી ગાથામાં જેમ પ્રકાણ્યું કે, મારી પ્રીતિનો રંગ હે પ્રભુ કદીય ભંગ ન થાય તેવી છે. આ વચનો પ્રભુ પ્રત્યેના સાચા ભક્તનો અખૂટ, અટલ વિશ્વાસ છે તેમ સાબિત કરે છે. જેમ ભક્તકવિ મીરાબાઈ પણ જાણતા હતા કે, ભગવાન કૃષ્ણ તેમના પર પ્રેમ કરવાના નથી પણ પોતે તો “ “યેરી મેં તો પ્રેમ દીવાની મેરા દર્દ ન જાને કોઈ” તેમજ ““મેરે તો ગિરિધર ગોપાલ દૂસરો ન કોઈ' ગાતાં ગાતાં કલ્યાણ પામી ગયા. આ છે મહાન સંતોની પ્રભુ પ્રત્યેની અલૌકિક પ્રીતિ !!!
- હવેની ગાથામાં ધર્મના નામે આંધળી દોટ કરતા જગતના જીવોને એક ઉત્તમ આધ્યાત્મિક રહસ્ય સમજાવે છે :પરમ નિધાન પ્રગટ મુખ આગળ, જગત ઉલ્લંઘી હો જાય, જિ. જ્યોતિ વિના જુઓ જગદીશની, અંધોઅંધ પલાય. જિનેશ્વર (૬)
ઘણીવાર એવું બને છે કે કોઈને ધન પ્રાપ્તિની તીવ્ર જરૂરીયાત હોય અને બહાર શોધતાં મળે જ નહિ ત્યારે માણસ નિરાશ થઈ જાય. અને કંઈક સદભાગ્યે એને ખબર પડે કે એના ઘરમાં જ એના પિતાએ સોનાનો ચરૂ ડાટી રાખેલ છે અને તે મળે તો કેટલો આનંદ થઈ જાય. તેવી જ રીતે ૬ઠી ગાથામાં જણાવે છે કે, આત્માનું હિત કરવાની
