________________
૨૦૨
પ્રકરણ : ૯
અલૌકિક આત્માની અનુભૂતિ થાય છે ત્યારે ‘હૃદય નયણ’’ એટલે અંતરમુખતારૂપી દિવ્ય ચક્ષુથી પરમાત્માના દર્શન થતાં જેવા અનંતગુણો પરમાત્માના નિરાવરણ થયા જાણે છે તેવા જ અનંતગુણો નિશ્ચયનયથી પોતાના આત્મસ્વભાવમાં પણ છે તેવું સમ્યક્ શ્રદ્ધાન તે મુમુક્ષુને થાય છે અને આવી અનુભૂતિને ભગવાન સમ્યક્દર્શન કહે છે. જ્યારે આવી આત્મઅનુભૂતિ થાય ત્યારે તે સાધક પણ ધન્ય બની જાય છે અને મેરુ પર્વત જે સોનાનો છે તેવી જ કૃતકૃત્યતા, પોતાના અંતરવૈભવની અનુભવે છે, કૃતકૃત્ય બને છે, ધન્ય બને છે.
આ ગાથામાં શ્રી આનંદધનજી એક મહાન જૈન તત્ત્વ સિદ્ધાંત સમજાવે છે. મુમુક્ષુ જીવનું ઉપાદાન જ્યારે પ્રભુભક્તિને સન્મુખ થાય છે અને ગુરુભક્તિ કરવા દ્વારા જ્યારે તે તત્ત્વશ્રવણથી પોતાના આત્મામાં અંતરમુખતાનો અભ્યાસ કરે છે ત્યારે શ્રી સદ્ગુરુના પ્રવચનનો ઉત્તમ નિમિત્ત તે સાધકના ઉપાદાનરૂપી આત્માને જાગૃત કરીને પ્રવચનરૂપી અંજનથી મોહનિદ્રામાંથી જાગૃત કરીને તેને પોતાના આત્મસ્વરૂપની અનુભૂતિ કરાવે છે. અર્થાત્ સદ્ગુરુનું ઉત્તમ નિમિત્ત મળતાં સાચો મુમુક્ષુ પોતાના ઉપાદાનને સદ્ગુરુ સન્મુખ કરી તેમની આશ્રયભક્તિ કરતાં પોતાના આત્માનું અવશ્ય કલ્યાણ કરી શકે છે. આ એક અદ્ભૂત તત્ત્વસિદ્ધાંત આ ગાથામાં સમજાવ્યું છે. આ જ વાતને ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી તેમના સીમંધરસ્વામીના સવાસો ગાથાના સ્તવનની બીજી ઢાળમાં પ્રકાશે છે- જુઓ કેટલી સમાનતા છે.
“જ્ઞાન પ્રકાશે રે મોહતિમિર હરે, જેહને સદ્દગુરુ સૂર, તે નિજ દેખે રે સત્તા ધર્મની, ચિદાનંદ ભરપૂર.' શ્રી સીમંધર સાહેબ સાંભળો. (૨૪) ભાવાર્થ : જેવી રીતે રાત્રિ પૂરી થાય છે ત્યારે સૂર્યનો પ્રકાશ
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૦૩
થતાં અંધકારનો નાશ થાય છે અને જગત આખું પ્રકાશિત થાય છે, તેવી જ રીતે સૂર્ય સમાન ગીતાર્થ સદ્ગુરુ ભવ્ય જીવોના હિતાર્થે સ્યાદ્વાદવાણીથી જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ પાથરે છે. આત્મા અને જડનો ભેદ સમજાવે છે ત્યારે મોહરૂપી અજ્ઞાનનો અંધકાર દૂર થતાં ભવ્ય જીવ પોતે જ પોતામાં અનંતગુણમય ધર્મની સત્તા દેખે છે. અર્થાત્ મુમુક્ષુજીવને પોતાનો આત્મા જે સ્વભાવે અનંતગુણાત્મક છે, સિદ્ધ સમાન છે તેની અનુભૂતિ થાય છે. માત્ર એક મોટો ફરક છે કે, જિનેશ્વર ભગવાનનો આત્મા સંપૂર્ણ શુદ્ધ છે. કારણકે ઘાતિકર્મોનો ક્ષય કરી ભગવાન ક્ષાયિકભાવે સર્વ ગુણો નિરાવરણ કરીને પૂર્ણ વીતરાગ-સર્વજ્ઞ થયા છે, જ્યારે મુમુક્ષુજીવને ‘‘સર્વ ગુણાંશ તે સમ્યક્ત્વ” એ સૂત્ર મુજબ પોતાનો આત્મા પણ અનંતગુણોનો નિધિ છે પણ માત્ર સમ્યક્દર્શનની અનુભૂતિ થતાં તેનો મહિમા મેરૂ સમાન છે તેવી ધન્યતા અનુભવે છે.
હવે મોક્ષનો માર્ગ બહાર નથી પણ અંતરમાં છે તે સમજાવે છે. “ધર્મ એ વસ્તુ બહુ ગુપ્ત રહી છે. તે બાહ્ય મળવાની નથી. અપૂર્વ અંતરસંશોધનથી તે પ્રાપ્ત થાય છે. તે અંતરસંશોધન કોઈક મહાભાગ્યવાન (મુમુક્ષુ) એવા સદ્ગુરુના અનુગ્રહે પામે છે’’ (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વચનામૃત પત્રાંક ૪૭)
દોડત દોડત દોડત દોડીયો, જેતી મનની રે દોડ જિનેશ્વર૦ પ્રેમ પ્રતીત વિચારો ફુંકડી, ગુરુગમ લેજો રે જોડ જિનેશ્વર૦
ધરમ જિનેશ્વર ગાઉં ગેંગશું. IIII
ચોથી ગાથામાં હવે શ્રી આનંદઘનજી પ્રાર્થના કરતાં કહે છે કે, હે પ્રભુ ! મેં આપના દર્શન કરવા અનાદિકાળથી દોડાદોડ જ કરી છે અને જેટલી મારી શક્તિ હતી તેટલી શક્તિથી મારી મતિ કલ્પનાથી સ્વછંદે માત્ર બહાર ધર્મ શોધવા દોડવાનું જ કામ કર્યું છે પણ મારું
