________________
૧૭૮
મુક્તિથી અધિક તુજ ભક્તિ મુજમન વસી, જેહસું સબળ પ્રતિબંધ લાગ્યો, ચમકપાષાણ જેમ લોહને ખેંચશે, મુક્તિને સહજ તુજ ભક્તિ રાગો,
પ્રકરણ : ૮
આ ભક્તિયોગ અમૃત અનુષ્ઠાન જે ચારે મહાત્માઓનાં આ પુસ્તકમાં સમજાવ્યા છે તે ચારે સ્તવનોનો નિત્યક્રમ દિન-રાત મારી ભક્તિમાં ૨૫ વર્ષોથી ચાલુ છે અને હજીય હૃદય ભરાતું નથી. ઘણીવાર તો આ ભક્તિ રાતના લાકો સુધી એકધારાએ બની રહે છે. તેનો રસાસ્વાદ તો માણવા જેવો છે ! વચનોમાં તો બધું સમજાવી શકાતું નથી. કારણકે સમર્થ જ્ઞાની પુરુષોના વચનોમાં સાગર જેવું ઊંડાણ અને ગહન તત્ત્વજ્ઞાન શબ્દે શબ્દે ભરેલું છે. જેમ જેમ ફરી ફરી વાંચીએ, વિચારીએ, અનુપ્રેક્ષા કરીએ તેમ ભગવાનના તત્ત્વના ચમત્કારો આપણા હ્રદયમાં દિવ્ય પ્રકાશ પાથરે છે. આવું બહુમાન જ્ઞાની પુરુષના સ્તવનોમાં, વચનોમાં હૃદયમાં થવું જ જોઈએ.
ઉપરની ગાથામાં શ્રી ઉપાધ્યાયજી મ. ભગવાનને કહે છે કે, હે પ્રભુ! મુક્તિ એટલે મોક્ષથી પણ અધિક મૂલ્યવાન તમારી આજ્ઞાભક્તિ મારા મનમાં વસી છે, મારા રોમેરોમ તમારી ભક્તિથી મારા DNAમાં એકમેક થઈ ગયાં છે. તે ભક્તિથી મને ખૂબ જ બળવાન પ્રતિબંધ કહેતા મારું મન તમારી ભક્તિથી તમારા ચરણોમાં સ્થિર થઈ ગયું છે. તે ભક્તિ વિના હું હવે જીવી શકું તેમ નથી. જુઓ ઉત્કૃષ્ટ સાધકની પ્રભુભક્તિ કેવી પ્રબળ છે ! તેનું ઉદાહરણ સમજાવે છે કે, જેમ ચમક પાષાણ એટલે લોહચુંબક (Magnet) જેમ લોઢાને ખેંચે છે તેમ તમારા પ્રત્યેનો પ્રશસ્તભક્તિરાગ સહેજે (Effortless) મારી મુક્તિને ખેંચી લાવશે એવી મને પૂરેપૂરી ખાત્રી છે. આ ગાથાનો મર્મ સમજીએ તો જેમ આદ્યગુરુ શ્રી ગૌતમસ્વામીને ભગવાન
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૭૯
મહાવીરે કહ્યું કે, ગૌતમ ! તને કેવળજ્ઞાન નથી થતું તેનું કારણ મારા પ્રત્યે તારો બહુ ભક્તિરાગ છે તે છોડી દે, તો હમણાં જ કેવળજ્ઞાન આપી દઉં ! તેના જવાબમાં ગૌતમસ્વામી કહે છે કે, પ્રભુ! મને તમારા ચરણોની ભક્તિમાં જ રહેવા દો અને તેના બદલામાં મને મુક્તિ પણ નથી જોઈતી. પછી આપણે જાણીએ છીએ કે કરુણાસાગર ભગવાને દીવાળીની સાંજે શ્રી ગૌતમસ્વામીને દેવશર્માને બોધ આપવા આજ્ઞા કરી અને રાતના પ્રભુ મહાવીરના નિર્વાણના સમાચાર સાંભળી, ગૌતમ સ્વામી વિલાપ કરવા માંડ્યા અને જ્યારે રાગનો પડદો હટ્યો ત્યારે ક્ષપકશ્રેણી માંડી, તે જ રાતના કેવળજ્ઞાન પામ્યા ! આ છે નિમિત્તનું બહુમાન અને પ્રભુભક્તિનું ફળ, આજકાલ
ઘણા લોકો નિશ્ચયનયને એકાંતે પકડીને માત્ર ઉપાદાન એટલે આત્માનો જ લક્ષ કરે છે અને નિમિત્તની જરૂર નથી, ભક્તિ તે રાગ છે માટે બંધનનું કારણ સમજી શુષ્ક અધ્યાત્મી બની જાય છે. જિનમાર્ગમાં પણ નિશ્ચય અને વ્યવહાર, ઉપાદાન અને નિમિત્તની સમતુલા રથના બે પૈડા સમાન હોવાથી સ્યાદ્વાદ વાણીનું આરાધન સમ્યક્ બને છે. આ જ વાત ઉપાધ્યાયજી નીચેના તેમના દિવ્ય સૂત્રમાં પ્રકાશે છે ઃ“નિશ્ચયનય અવલંબતા, નવિ જાણે તસુ મર્મ,
છોડે જે વ્યવહારનેજી લોપે તે જિન ધર્મ... નિશ્ચય દષ્ટિ હૃદયે ધરીજી, પાલે જે વ્યવહાર
પુણ્યવંત તે પામશે જી, ભવ સમુદ્રનો પાર” સોભાગી જિન ! સીમંધર સુણો વાત...
(ઉપા. યશોવિજયજી કૃત સવાસો ગાથાનું સ્તવન, ઢાળ-૫, ગાથા ૫૩, ૫૪)
ઉપરની ગાથાઓ દરેક સાધકે હૃદયમાં સ્થિર કરવી જોઈએ તો જ આપણી સાધના સમ્યક્ થશે. અર્થાત્ ભગવાને કહેલા બધા જ
