________________
૧૨૬
પ્રકરણ : ૭
કોઈ પતિરંજન અતિ ઘણું તપ કરે રે, પતિરંજન તન તાપ, એ પતિરંજન મેં નવિ ચિત્ત ધર્યું રે, રંજન ધાતુ મિલાપ ઋષભ જિનેશ્વર પ્રીતમ માહરો રે (૪)
કોઈ સ્ત્રીઓ પોતાના પતિને રાજી કરવાના લક્ષથી ઘણું તપ કરે અને પતિના શરીરની સેવા કરે, પણ એ બધી ક્રિયા માત્ર તનતાપ અથવા કાયક્લેશ રૂપે થાય છે. તેનાથી પતિ રાજી ન પણ થાય. તેથી એ પ્રકારની સેવા મેં મારા મનમાં ધારી નથી. ‘ધાતુમેલાપ’ એટલે જે સ્ત્રી પોતાની પ્રકૃતિ છે, જે પોતાના મનનું વલણ છે, તે જો પતિના મન સાથે મિલાપ કરે, પતિની પ્રકૃતિની સાથે ઐક્યતા કરીને વર્તે તે જ પતિરંજનનો સાચો ઉપાય છે. તેમ ભગવાનરૂપી પતિનેસ્વામીને રાજી કરવા હોય, તેમની પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત કરવી હોય તો મનમાંથી સાધકે સંસારની રુચિ ઘટાડી, ભગવાનના શુદ્ધ સહજાત્મસ્વરૂપ-શુદ્ધાત્માનું ધ્યાન કરી, ભગવાનના શુદ્ધસ્વરૂપમય ધાતુ એટલે ચેતનાની સાથે ઐક્ય કરે, મેલાપ કરે તો ભગવાન જરૂર પ્રસન્ન થાય. શ્રીમદ્ આનંદઘનજી મહારાજ આ ગાથામાં આપણને ખૂબ જ સરળ ભાષામાં સમાપત્તિ ધ્યાનની મહાન પ્રક્રિયા સમજાવે છે કે મુમુક્ષુ જીવ જ્યારે અનંતગુણોનો ભંડાર એવા પ્રભુનો અંતરવૈભવ, શુદ્ધસ્વરૂપ છે, તેના જેવો જ મારો આત્મા નિશ્ચયનયથી છે અને તે ગુણાનુરાગવાળી પ્રીતિ, ભક્તિમાં લીન થાય છે, તે ભક્તિ જ્યારે પરાભક્તિમાં પરિણમે છે અને ભગવાનના શુદ્ધ સ્વરૂપની સ્પર્શના મુમુક્ષુ જીવને થાય છે. ત્યારે તે સાચું ‘રંજન ધાતુ મિલાપ’ કહેવાય. આવો ધાતુમેલાપ એટલે તત્ત્વની દૃષ્ટિએ ક્ષાયિક સમકિતની ઉત્કૃષ્ટ અનુભૂતિ છે. જે એકવાર જીવને થાય તે કદીય નાશ પામતી નથી. શ્રીમદ્ આનંદઘનજીનું સિદ્ધાંત જ્ઞાન એટલું ઊંડું હતું કે આવા સ્તવનોમાં સહજપણે આ ગાથામાં તેની કેવી સુંદર અભિવ્યક્તિ કરી છે ! પરમ કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીને
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૨૭
આ સ્તવન અત્યંત પ્રિય હતું અને તેઓશ્રીએ વિસ્તારથી વિવેચન કરેલ છે તેનો થોડો ભાગ વિચારીએ :
‘જે સ્વરૂપ જિજ્ઞાસુ જીવો છે, તે જીવો શુદ્ધ સ્વરૂપને પામેલા છે એવા ભગવાનના સ્વરૂપમાં પોતાની વૃત્તિ તન્મય કરે છે, જેથી પોતાની સ્વરૂપદશા જાગૃત થતી જાય છે અને સર્વોત્કૃષ્ટ યથાખ્યાત ચારિત્ર (કેવળજ્ઞાન)ને પ્રાપ્ત કરે છે. સ્વરૂપઆકાંક્ષી મહાત્માઓએ એમ જિનેશ્વર ભગવાનની અને સિદ્ધ ભગવાનની ઉપાસના સ્વરૂપ પ્રાપ્તિનો હેતુ જાણ્યો છે. ક્ષીણમોહ ગુણસ્થાન પર્યંત (કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે ૧૩મું ગુણસ્થાનક) તે સ્વરૂપચિંતવણા (જિનેશ્વર ભગવાનના અનંતગુણોનું ગુણાનુરાગવાળી અધ્યાત્મભક્તિ) જીવને પ્રબળ અવલંબન છે !!! (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વચનામૃત પત્રાંક ૭૫૩) આ પ્રીતિ અનુષ્ઠાનનું અદ્ભુત રહસ્ય શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ આ રીતે બતાવેલ છે.
મહાત્મા દેવચંદ્રજી આ જ તત્ત્વની ગૂઢ વાત સુંદર રીતે જણાવે છે : જુઓ આ ચમત્કારિક પદ :
જિનવર પૂજા રે તે નિજ પૂજના રે, પ્રગટે અનવ્યય શક્તિ, પરમાનંદ વિલાસી અનુભવે રે, દેવચંદ્ર પદ વ્યક્તિ' (દેવચંદ્રજીકૃત વાસુપૂજ્ય ભગવાનનું સ્તવન)
ભાવાર્થ :- જિનેશ્વર ભગવાનની ગુણાનુરાગથી પ્રશસ્ત ભક્તિ કરવી તે નિશ્ચયનયે પોતાના સ્વરૂપની જ પૂજના છે. જેના સ્વરૂપે ભક્તને અનંત શક્તિઓ પ્રગટે છે અને પોતે પૂર્ણ દશાને પામે છે ! કોઈ કહે લીલા રે અલખ અલખ તણી રે લખ પૂરે મન આશ, દોષરહિતને રે લીલા નવિ ઘટે રે, લીલા દોષ વિલાસ... ઋષભ જિનેશ્વર (૫)
