________________
૧૨૮
પ્રકરણ : ૭ વળી કોઈ એમ કહે છે કે આ જગત તે તો અલખ એટલે જેનો આપણને લક્ષ ન થઈ શકે, કળી ન શકાય (ગૂઢ-સમજી ન શકાય) એવી એલખ તણી એટલે ઈશ્વરની લીલા છે. અને જેનું સ્વરૂપ આપણા લક્ષમાં ન આવી શકે એવા ભગવાન જ લખ એટલે લાખો લોકોની મનની ઇચ્છાને પૂરી કરે છે.
પરંતુ અઢાર દુઃષણથી રહિત, સર્વજ્ઞ વીતરાગ પરમાત્માને આવી લીલા કરવારૂપ સ્વભાવ ઘટતો નથી. કારણ કે તીર્થકર અને સિદ્ધ ભગવાન તો પરભાવોના કર્તા-ભોક્તા રહિત છે, એ કોઈ પ્રત્યે રાજી કે નારાજ થતા નથી તો આવા શુદ્ધ સ્વરૂપના સ્વામી જિનેશ્વર ભગવાન જગતની લીલા કરવારૂપ (ઉત્પન્ન કરવું, ટકાવી રાખવું ને જગતનો નાશ કરવારૂપ લીલા કરવાનું) કામ કદી કરે નહિ. કારણ કે જિનેશ્વર ભગવાને સર્વ દોષોથી રહીત થયા છે, પૂર્ણ શુદ્ધસ્વરૂપમાં સાદિ અનંત કાળ મગ્ન છે. વીતરાગ ભગવાનની ભક્તિ કરનાર સાધકે ભગવાન પ્રત્યે કંઈ જ સાંસારિક કામના કરવી તે તીવ્ર અનંતાનુબંધી એટલે અનંતકાળ સંસાર પરિભ્રમણ કરાવે તેવી કર્મની ગાંઠ બાંધવા બરાબર છે. આ લોકોત્તર દેવની ભક્તિ લૌકિકભાવે નહિ પણ લોકોત્તરભાવથી કેમ કરવી તે આગળના સ્તવનોમાં સ્પષ્ટપણે સમજાવાશે.
ચિત્તપ્રસન્ન રે પૂજન ફલ કહ્યું રે, પૂજા અખંડીત એહ, કપટ રહિત થઈ આતમ અરપણા રે, આનંદઘન પદ રેહ.
ઋષભ જિનેશ્વર પ્રીતમ માહરો રે (૬) પૂર્વેની ૪થી ગાથામાં ‘રંજન ધાતુમિલાપ' શબ્દ પ્રયોગનો ભાવાર્થ વિચાર્યો હતો. હવે તેવા ધાતમિલાપનું ફલ પ્રકાશે છે.
પૂજાનું ફળ સાધકની ‘ચિત્તપ્રસન્નતા’ છે અને એ જ અખંડિત પૂજા છે. જેવી રીતે આગળ જોઈ ગયા કે પતિની સેવાના ઘણા પ્રકાર છે, પણ સર્વથી શ્રેષ્ઠ પ્રકાર તે ચિત્તપ્રસન્નતા છે. માયા-કપટ વગર
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૨૯ પતિની સેવા કરવામાં આવે તો તેનું ફળ ચિત્તપ્રસન્નતા પણ અખંડ રહે.
તેવી રીતે ગ્રન્થકાર અધ્યાત્મભાવે ભગવાનરૂપ પતિ કે સ્વામીની સેવાના ઘણા પ્રકાર છે જેમ કે- દ્રવ્યપૂજા, ભાવપૂજા વગેરે. પરંતુ ભગવાનની સર્વ શ્રેષ્ઠ પૂજા તો કપટ રહિત થઈ, કષાયભાવ ઉપશાંત કરીને પોતાની ચૈતન્યવૃત્તિને ઘણા ઉલ્લાસભાવે શુદ્ધ સ્વરૂપમાં ગુણાનુરાગ અને અત્યંત પ્રમોદભાવે તન્મય કરવી તે છે. આવી અલૌકિક સેવા-ભક્તિ કરવાથી આપણું ચિત્ત નિર્વિકાર થઈને ‘ચિત્તપ્રસન્નતા’ અનુભવે છે અને તે જ અખંડિત પૂજા છે. કારણ કે મન જો ભગવાનમાં જ લીન હોય તો વચન અને કાયાના યોગ મનને આધીન હોવાથી બીજે જાય જ નહિ.
આવી રીતે મન-વચન-કાયાના ત્રણેય યોગ ભગવાનમાં લીન થવાથી જગતના ભાવોની વિસ્મૃતિ થઈ, બધા જ વિકલ્પો મટી જાય છે. આવી અલૌકિક ભક્તિ, ત્રણે યોગને ભગવાનના સ્વરૂપમાં, તન્મય કરવાથી જ્ઞાનીની આજ્ઞા ઉઠાવવા રૂપ અખંડ સેવાનું સ્વરૂપ ધારણા” બની જાય છે. માટે જે પોતાની નામના કે કીર્તિ માટે ધનાદિ સંપત્તિ ભગવાનને અર્પણ કરે તે તો માયાકપટ છે. પણ જે સાધક ભગવાનમાં ચિત્તવૃતિની લીનતા કરે તે જ ખરી આત્મારાણતા છે. આવી અલૌકિક પૂજા - ભક્તિથી ચિત્તને શાંતિ - ખરી પ્રસન્નતા મળે છે અને એ જ આનંદઘનની પ્રાપ્તિની રેખા છે, અર્થાત્ મોક્ષના આનંદઘનસ્વરૂપ અનંત સુખને પામવાની નિશાની છે.
માત્ર છ ગાથાના આ અલૌકિક પદમાં અધ્યાત્મયોગીરાજ શ્રી આનંદઘનજીએ સંપૂર્ણ અધ્યાત્મયોગનો માર્ગ - પ્રીતિથી શરૂઆત કરીને ભગવાનના અનંતગુણોનું અહોભાવ, પ્રમોદભાવે વર્ણવી ચિત્તવૃત્તિને ભગવાનના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં તન્મય કરવારૂપ ‘ધાતુમિલાપ'નો
